در این کتاب تاریخی امده است که امپراطوری ساسانیان نام خاندان شاهنشاهی ایرانی است که از سال ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی (۴۲۷ سال) بر ایران فرمانروایی کردند؛ بنیان این شاهنشاهی یکپارچه را اردشیر (یا ارتخشتره؛ از ارت: مقدس، و خشتره: شهریار) بنا کرد. دودمان ساسانی آخرین دودمان پیش از دوره اسلامی در ایران بودند. شاهنشاهان ساسانی که ریشه‌شان از استان پارس بود، بر پهنه بزرگی از آسیای باختری چیرگی یافته، گستره فرمانروایی خود؛ کشور ایران (به پهلوی کتیبه‌ای a y r a n sh t r y ) را برای نخستین بار پس از هخامنشیان، یکپارچه ساخته و زیر فرمان تنها یک دولت شاهنشاهی آوردند. پایتخت ایران در این دوره، شهر تیسفون در نزدیکی بغداد (آن زمان نام روستایی کوچک در نزدیکی تیسفون بوده؛ که نامش به ظاهر، از یکی از نامهای بغ داد یا بخشوده خدا؛ و یا باغِ داد دوره ساسانی ریشه گرفته بوده)، در عراق امروزی بود. نام “ساسانیان” از “ساسان” گرفته شده، که اردشیر از نوادگان اوست و داریوش سوم هخامنشی (دارایِ دارایان) را از نیاکان او دانسته‌اند. نخست کارنامه اردشیر بابکان به این نسبت گواهی داده و بازهم به نوشته شاهنامه، ساسان پدر اردشیر، چوپانی بود از بازماندگان دارا که در فارس می‌زیست. اردشیر در دستگاه بابک که موبد آتشکده آناهیتا، همچنین شهردار و مرزبان پارس بود، پرورش یافت، ولی درباره نسبت او با بابک اختلاف وجود دارد. او به گواهی بسیاری از تاریخی نویسان، مردی نیرومند و دلیر بود که سرانجام بر اردوان پنجم اشکانی در دشت هرمزگان پیروز شده و تسخیر سرزمینی که خود به آن ایران می‌گفت را آغاز کرد. ساسانیان رفته‌رفته توانمندتر شده، هویت فرهنگی، نظامی و مذهبی ایرانشهر را نزدیک به چهارصد سال گسترش داده و مرزها را تا سالهای پایانی برپایی‌شان، به گستره امپراتوری هخامنشی نزدیک‌تر کردند، هرچند که با گذشت زمان، دستگاه مذهبی در کار کشورداری و دربار نفوذ بسیار نمود و نبردهای چندین ساله با رومیان نیز، کشور را فرسودند. پرده پایانی شاهنشاهیِ ایرانشهرِ ساسانی، در پایان دوره خسرو پرویز (به پهلوی: ابرویز) با پیروزی سپاه ایران در نبرد اورشلیم (در شاهنامه: گنگ دژ هود) فرو افتاد. پیروزی در این نبرد ۲۱ روزه به فرماندهی شهربراز سردار خسرو، و با یاری جنگ افزارهای سنگین و دژکوب و منجنیق، همراه شد با فرستادن چلیپای ترسایان (صلیب اصلی مسیح) از اورشلیم به پایتخت ایران. اما این رویداد خشم رومیان مسیحی را به دلیل بی‌احترامی به چلیپای مسیح برانگیخت؛ نبردهایی به شکست و پَس نشینی سپاه ایران انجامید و سرانجام خسروپرویز، شاه نیرومند و با اراده‌ای که با وجود اشتباه‌ها و معایبش، در دوران پادشاهی خود جلوی زیاده‌خواهی بزرگان را گرفته بود، با خشم بزرگان بخاطر شکست‌ها، به ظاهر با مکر و دسیسه از سوی برخی سپاهیان، و با همکاری پسرش شیرویه (قباد دوم) کشته شد. با مرگ خسرو، و در پی آن مرگ شک برانگیز قباد (که بسیاری از برادران خود را کشت)، در زمانی کمتر از شش ماه، چرخه‌ای مرگبار از کینه توزی، جاه طلبی و خونخواهی آغاز شد و به فروپاشی دستگاه ساسانی انجامید. بسیاری از بزرگان و ارتشیان کشته شده تا آنجا که در نبود مردان خاندان شاهی، پوران دختر خسرو پرویز و پس از او، آزرمیدخت، خواهر پوراندخت را به شاهی برگزیدند. با گزینش‌های پی‌درپی و برگزیدن بیش از ده شاهنشاه در مدت چهار سال، یزدگرد سوم از سوی بزرگان استخر برگزیده شد ولی چون نسبتی نزدیک با شاه نداشت محبوبیتی نیافت. سرانجام لشکر خلیفه عمرابن الخطاب آگاه از ناتوانی مرزبانان، رفته رفته به کشور نفوذ کرد. بازمانده سپاه ایران در نبرد جسر (یا نبرد پل) پیروز شده، ولی دو نبرد سرنوشت سازِ قادسیه و جنگ نهاوند با پیروزی اعراب پایان یافتند و پس از سقوط نهاوند دیگر ایران نتوانست انسجام خود را دوباره بدست آورد و همه شهرهای ایران یکی پس از دیگری بدست عرب افتاد. پایتخت ایران، شهر تیسفون (به عربی مدائن) در ۶۳۷ میلادی به دست اعراب افتاد، یزدگرد سوم با سرنوشتی نامعلوم گریخت و اثری از او نماند؛ به گمان برخی تاریخ نگاران، آسیابانی از مرو او را بخاطر جامه زربفت‌اش کشت. با مرگ یزدگرد به سال ۶۵۱ میلادی، شاهنشاهی ساسانی پایان یافت، هرچند که بازماندگان خاندان شاهی در ایران، یا گریختگان به چین، از جمله پیروز پسر یزدگرد؛ برای استقلال دوباره ایرانشهر از خلافت عمر بسیار کوشیدند. این باور و این دید ایرانشهری یا منش ایرانشهری یا ایرانی از دوره ساسانی سرچشمه گرفته‌است. ساسانیان اولین سلسله‌ای در ایران هستند که ایده ایرانشهر را به عنوان یک ایده سیاسی و هویت فرهنگی ایرانیان برپا می‌کنند. مهمترین میراث ساسانیان این است که ما اکنون ۱۸۰۰ سال است با این ایده زندگی می‌کنیم. ما پیدایش این ایده را مدیون ساسانیان هستیم.

تحولات اجتماعي و سياسي دوران هخامنشيان در تكامل جنبه هاي گوناگون فرهنگي و از جلمه گسترش و همه جا گيري كاريز مؤثر بوده است. وقتي كه سرتاسر واحد جغرافيايي و ملي ايران بعنوان حوزة اصلي قلمرو گسترده شاهنشاهي هخامنشي تشكل و وحدت سياسي يافت، شبكه هاي قوي راهها سرتاسر ايران زمين را بهم پيوست، و تجارت و صنعت اهميت ويژه يافت.

همة پيشرفت ها و تحولاتي كه در جنبه هاي مختلف اجتماعي حاصل شد، بنيادي محكم و پابرجا در روستاها داشت و با تحولي شگرف در كشاورزي همراه بود چه ” سرچشمة عمده ثروت در شاهنشاهي هخامنشي زمين بود و كليد آباداني زمين آب بوده و آبياري بزرگترين مشكل كار كشاورزي” و بالطبع توسعة كشاورزي مگر بر پايه توسعة آبياري امكان نداشت، و آبياري نيز در بسياري از مناطق ايران زمين غير ممكن بود و هست مگر با حفر كاريزها.

در همه زمانها در ايران مسئله آب امري حياتي بشمار مي رفته است. از زمانهاي ما قبل تاريخ، اين مملكت با وسائل مصنوعي آبياري ميشد و در عهد هخامنشي شبكة وسيعي از كاريزها موجود بود و تشويق به حفر كاريزها نيز از بهترين اقدامات شاهان هخامنشي بشمار آمده است.

استرابون نيز فراواني نعمت و ثروت را در ايران بر اثر توسعه كشاورزي و بويژه توجه به آب و آبياري مي داند، روستائياني كه از آب برف و قنات بهر ور مي شده اند
مهمترين امري كه موجب گسترش و توسعه همه جاگير كاريز و كاريز كني در روزگار هخامنشيان و بويژه روزگار داريوش كبير 521 تا 486 پيش از ميلاد شد، و اين دوران را دوران شكوفايي و اوج اقدامات آبياري و حفر كاريز در سرتاسر فلات ايران بشمار آورد، اين بود كه به امر شاهان هخامنشي آن كس كه كاريزي حفر مي كرد وآب به سطح زمين مي آورد و بدين وسيله روستايي و يا زمين تازه آبادان ميكرد يا كاريزهاي خشك را بازسازي مي نمود، ماليات پنج نسل بر او بخشوده مي شد و پولي بيوس مورخ يوناني سدة سوم پيش از ميلاد نيز بخشودگي ماليات را بر پنج نسل كسي كه كاريزي آبادان مي كرد متذكر شده است. مي گويند كه استخر از كاريزهاي متعدد آبياري مي شده و احتمال اينكه آب آشاميدني براي تخت جمشيد نيز از كاريز برآمده باشد زياد است.

کتاب ت‍اری‍خ‌ زن‍دگ‍ی‌ اق‍ت‍ص‍ادی‌ روس‍ت‍ای‍ی‍ان‌ و طب‍ق‍ات‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی‌ ای‍ران‌ از دوران‌ م‍ا ق‍ب‍ل‌ ت‍اری‍خ‍ی‌ ت‍ا پ‍ای‍ان‌ س‍اس‍ان‍ی‍ان‌ 559 صفحه دارد و دارای پنج بخش است، بخش اول: روستاها و روستاییان ایران در دوران ماقبل تاریخی بخش دوم: شکفتگی تولید و آغاز مرحله جدید رندگی روستایی در دوران ایلامی ها و مادها بخش سوم: وضع روستاها و زندگی روستاییان و دیگر طبقات اجتماعی ایران در دوره هخامنشیها بخش چهارم: نوسانهای شرایط زندگی روستاییان و وضع دیگر طبقات اجتماعی ایران در دوران سلوکیان و اشکانیان بخش پنجم: بن بست مناسبات ناهنجار اقتصاد روستایی در دوره ساسانیان می‌پردازد.

کتاب ت‍اری‍خ‌ زن‍دگ‍ی‌ اق‍ت‍ص‍ادی‌ روس‍ت‍ای‍ی‍ان‌ و طب‍ق‍ات‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی‌ ای‍ران‌ از دوران‌ م‍ا ق‍ب‍ل‌ ت‍اری‍خ‍ی‌ ت‍ا پ‍ای‍ان‌ س‍اس‍ان‍ی‍ان‌ جزو مطالعات دایره المعارف جامعه شناسی تاریخی ایران بوده و کتاب با جزئیات ویژه به برخی از موضوعات و حقایق تاریخی و دانستنی ها و اخبار آن اعصار پرداخته است. بدون شک کتاب حاضر یکی از معدود منابعی است که نگاهی تاریخی به جامعه و اقتصاد روستایی ایران داشته و از این منظر ارزش درخور توجهی دارد. لازم به توضیح است که در این کتاب کوشش شده تا حقایق تاریخی بر اساس علمی در مقام طبقه بندی و تحلیل برآید و تطور و توالی حوادث و پدیده ها به وسیله تطبیق با واقعیت ها و با توجه به اهمیت نسبی شان شناخته شود.