صفحه اول > مقالات > ایران شناسی > ایران معاصر

پیامدهای آگاهانه یک حرکت انقلابی

مطالعۀ دانشگاه‌های مولود انقلاب فرهنگی ایران، بر اساس گزارش روزنامۀ اطلاعات، (بهمن 1357- بهمن 1363)

چکیده:

مهم‌ترین تحول در تاریخ دانشگاه‌های ایران پس از انقلاب “انقلاب فرهنگی” است. اغلب مطالعات موجود انقلاب فرهنگی را به یک “واقعه” و محدود به چند روز درگیری در دانشگاه‌های سراسر کشور تقلیل میدهند که منجر به تعطیلی مراکز مختلف آموزش عالی شد. مطالعۀ حاضر تأکید می‌کند ریشه‌های انقلاب فرهنگی به زمان وقوع انقلاب ایران بازمی‌گردد و فقط به تعطیلی دانشگاه‌ها منجر نشد، بلکه به تأسیس دانشگاه‌ها و مؤسساتی در کهکشان آموزش عالی ایران منجر شد که برآمده از نیازهای جامعۀ ایران و ایده‌ها و آرزوهای انقلابیون بود. به علاوه، پژوهش‌های پیشین بر تأسیس دانشگاه‌های امام صادق و تربیت مدرس به عنوان دانشگاه‌های مولود انقلاب فرهنگی تأکید می‌کنند، اما پژوهش حاضر نشان می‌دهد مراکز بیشتری مولود انقلاب فرهنگی ایران بوده است و این مراکز جدید بازتابی از خواسته‌ها و نیازهای جامعه از سیستم آموزش عالی و هم‌چنین ایده‌های حکومت دربارۀ نظام دانشگاهی است. مقاله حاضر با رویکرد تاریخی و بر اساس بازخوانی 31710 صفحۀ روزنامۀ اطلاعات (در قالب 1745 شماره) در بازۀ زمانی 12 بهمن 1357 تا 12 بهمن 1363 به بررسی، معرفی و توصیف مراکزی می‌پردازد که با تأیید ستاد انقلاب فرهنگی، برای تحقق الگوی علم اسلامی یا پاسخ به نیازهای جامعه، راه‌اندازی شدند.

برای مطالعه متن کامل مقاله اینجا را کلیک کنید.

جا‌به‌جایی‌های عظیم فرهنگی-اجتماعی و جنبش زندگی روزمره در ایران

نویسنده: عباس کاظمی

فیپا: کاظمی، عباس، “جابجایی‌های عظیم فرهنگی-اجتماعی و جنبش زندگی روزمره در ایران”، چشم انداز ایران، ش136، آبان و آذر ، 1401، ص49-55.

جریان‌های اعتراضی در ایران پسا‌انقلاب از دو لایه در‌هم تنیده کلی در جامعه برخوردار است: یک لایه از آن را تحقیقات پیمایشی ظرف چند دهه گذشته به خوبی آشکار کردند که خود را بیشتر در دو سطح مشکلات اقتصادی (بیکاری، مسکن و تورم) و سطح مشکلات اجتماعی (بی‌اعتمادی، دروغ‌گویی، ریا‌کاری و چاپلوسی و به‌طور کلی تضعیف ارزش‌های اخلاقی) نشان داده است. لایه دیگری وجود دارد که بیشتر فرهنگی است و با سبک زندگی و آزادی‌های شخصی همراه است و به‌طور کلی می‌توان آن را با به رسمیت شناختن چیزهای معمولی (از چیز خوردن، قدم زدن، کنسرت یا ورزشگاه رفتن) بیان کرد. این قبیل مطالعات بیشتر در تحقیقات کیفی به‌طور خاص در عرصه مطالعات فرهنگی، مطالعات زنان و مطالعات جوانان دنبال شده است. در این نوشتار در کنار نشان دادن تعمیق اعتراضات در لایه اول نشان دادیم که شکلی از اعتراضات کمتر جدی گرفته شده نیز همواره وجود داشته است و مسیری متفاوت را از دل جنبش زندگی روزمره در طول چندین دهه گشوده است. این اعتراض یا مقاومت، در نام گذاری‌ها، شکل مسافرت، نحوه لباس پوشیدن، آرایش، نحوه اجتماع و حضور در مکان‌های مشخص، نوع و شکل مصرف رسانه‌ها، همواره توسط جمعیت‌های معترض تبلور یافته است؛ اما از دهه 90 این اشکال از جنبه‌های فردگرایانه‌تر به شکل جماعت‌های فرهنگی تبدیل شد و در دهه 1400 از طریق تلاقی با نارضایتی‌های لایه اول نمودی آشکارا سیاسی یافت.