نویسنده: علی معموری
دائرة المعارف بزرگ اسلامی، جلد شانزدهم، 1387
نتایج جستجو:
از فرانکلین تا لالهزار
زندگینامۀ همایون صنعتیزاده
همایون صنعتیزاده از آن دست افراد خاص است که خواندن داستان زندگیاش آدمی را به تعجب و تحسین توأمان وامیدارد. او در طول چند دهه زندگی خود چنان در عرصههای مختلف فرهنگی و اقتصادی نقشآفرینی کرده است که هموطنانش خواهینخواهی روزی با نتایج فعالیتهایش مواجه شده یا از آنها بهره بردهاند؛ اگر کتابی از کتابهای مؤسسۀ فرانکلین یا شرکت سهامی کتابهای جیبی خواندهاید، اگر به دایرةالمعارف فارسی رجوع کردهاید، اگر برای سفر به خزرشهر رفتهاید، اگر از عرقیات گیاهی گلاب زهرا استفاده کردهاید در واقع با یکی از محصولات و فعالیتهای صنعتیزاده سر و کار داشتهاید. سر آخر اگر هیچ کارتان با این چیزها نبوده لابد در مدرسه با کمک کتابهای درسی خواندن و نوشتن آموختهاید. در سالهای پیش از انقلاب صنعتیزاده بود که طرح کتابهای درسی را سامان داد و همچنین با احداث شرکت سهامی افست در چاپ با کیفیت آنها کوشید.
دربارۀ صنعتیزاده مطلب دندانگیری پیش از این منتشر نشده بود، مگر کتابنامههای همایون صنعتیزاده به خواهرش و مطالبی جسته و گریخته در نشریات. از فرانکلین تا لالهزار را باید از اولین گامهای جدی در شناخت او به حساب آورد. البته کتاب آنچنان که در عنوان فرعیاش آمده «زندگینامۀ» صنعتیزاده نیست، بلکه مجموعهای از گفتوگوهای علینژاد با او و چند نفر از کسانی است که دوستی و همکاری دیرپایی با او داشتهاند. اغلب مطالب کتاب همانطور که علینژاد در مقدمۀ کوتاهش گفته، پیشتر در نشریات مختلف منتشر شده بودند و بهتر این بود که در یک کتاب گردآوری شوند.
کتاب با تکنگاری مختصر علینژاد دربارۀ زندگی صنعتیزاده آغاز میشود (این تکنگاری قبلاً با عنوان «همایون صنعتیزاده؛ زندگینامه» در بخش فارسی سایت بیبیسی منتشر شده بود). پس از این تکنگاری گفتوگوهایی آمده که علینژاد در فاصلهی سالهای ۱۳۷۴ تا ۱۳۸۷ با صنعتیزاده انجام داده و تنظیم و تهیه کرده است. صنعتیزاده از دوران کودکی خود سخن گفته و تأثیری که پدربزرگش بر او داشته. او بیش از هر چیز به عنوان مدیر مؤسسه فرانکلین و ایدهپرداز و سرمایهگذار دایرةالمعارف فارسی شناخته میشود. به همین دلیل شرح ماجراهای شکلگیری فرانکلین، تدوین دایرةالمعارف فارسی و آشنایی صنعتیزاده با غلامحسین مصاحب از آموزندهترین و خواندنیترین بخشهای کتاب است. اما در خلال گفتوگوها بسیاری پرسشها به ذهن خواننده میرسد که علینژاد نپرسیده. مثلاً آنچنان که باید و شاید به ارتباط اشرف پهلوی و صنعتیزاده پرداخته نشده است و دلیل رشوهدادنهای صنعتیزاده به او هیچ روشن نیست. علینژاد در مقدمۀ کوتاه خود علت آن را شرح داده است:
«کاری که انجام شد در واقع گفتوگو نبود، بلکه من ضبط میگذاشتم و موضوعی را عنوان میکردم و او از سرگذشت خود و از کارهایی که کرده بود میگفت. […] گفتوگوی واقعی را برای وقتی گذاشته بودم که آنچه را ضبط کردهام بنویسم، تنظیم کنم و تحویلش بدهم تا بعد تازه به گفتوگو بپردازیم. در واقع، غفلت کردم.»
علینژاد پس از درگذشت صنعتیزاده در سال ۱۳۸۸، پرسشهای بیپاسخش را رها نکرد، بلکه کوشید چارۀ دیگری برای رسیدن به جواب آنها بیندیشید. چاره این بود که با چند نفر از دوستان و همکاران قدیمی صنعتیزاده به گفتوگو بنشیند. بخش بعدی کتاب گفتوگوهایی است با سیروس پرهام، منوچهر انور، علی صدر و مهدخت صنعتیزاده. صحبتهای هر کدام از این چند نفر بخشی از فعالیتهای صنعتیزاده را کمی روشنتر کرده است. پرهام از اولین ویراستاران و همکاران صنعتیزاده در فرانکلین بوده است. انور هم کمی بعد از پرهام به فرانکلین رفت. او جز انتخاب کتاب و ویرایش برخی آثار اساسی فرانکلین، مانند تاریخ تمدن و خشم و هیاهو، در مدیریت بخش کودکان فرانکلین نقش اساسی داشت و آثاری هم تألیف کرد. معاون مالی صنعتیزاده در فرانکلین علی صدر بود. صدر بسیاری از بحثهای اقتصادی در کار صنعتیزاده را توضیح داده است. مهدخت صنعتیزاده هم خواهر کوچک همایون است. مهدخت نیز مدتی در فرانکلین مشغول به کار بوده است، اما بیشتر گفتوگوی او وجوه شخصیتی همایون و دوران کودکیاش را شرح میدهد. این چند گفتوگو که در نیمۀ دوم کتاب و پس از صحبتهای صنعتیزاده آمده، برخی غلوها و اشتباهات او را روشن میکند و بهخصوص دربارهی خلقوخو و دلیل خروج او از فرانکلین توضیحاتی میدهد.
از فرانکلین تا لالهزار کتابی خواندنی است؛ نه فقط برای علاقهمندان صنعتیزاده و فرانکلین، بلکه برای تمام کسانی که میخواهند در کارآفرینی و سازندگی نقشی داشته باشند. جز این کتاب، فیلم مستند بانوی گل سرخ (ساختۀ مجتبی میرطهماسب) هم دربارۀ صنعتیزاده و لالهزار (محل کاشت گل محمدی و کارخانۀ گلابگیری «گلاب زهرا» در کرمان که صنعتیزاده تأسیس کرد) است.
«یادداشتی از مهرداد اصیل در سایت کاغذ»
ایرانشناسی و اهمیت تاریخی خوزستان
نویسنده: محمد حسن کاووسی
مجموعه مقالات انجمن واره بررسی مسائل ایرانشناسی، به کوشش علی موسوی گرمارودی، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، چاپ دوم، 1371
جعفر صادق(ع)، امام
نویسنده: احمد پاکتچی
دائرة المعارف بزرگ اسلامی، جلد هجدهم، 1389
اصفهان و کاخهایش
کشورداری، تشیع و معماری بزم در آغاز دوران ایران مدرن
آنها که اصفهان را میشناسند، آن را یکی از باشکوهترین شهرهایی میدانند که تابهحال بر این کرۀ خاکی بنا شده است. با وجود این، هنوز بسیاری از مردم حتی نام آن را نیز نشنیدهاند. در عصر سفر و تجارت و دیپلماسی در اوایل دوران مدرن، هیچ رقیبی از لحاظ زیبایی و شکوه فضاهای عمومی، خیابانهای پارکمانند، مساجد و مدارس، و بازارها و کاخهای باشکوه برای اصفهان وجود نداشت. اصفهان امروزی بخشی از شکوه و جلال گذشتۀ خود را به دلیل اولویتهای تجاری و جهانگردی از دست داده، و احداث خیابانهای مدرن، لولهگذاریها، سر برآوردن برجهای آپارتمانی، و امروزه روز احتمالا ساخت مترو لطمۀ فراوانی به فضاهای باستانی آن وارد آورده است. با وجود این، هنوز چنانکه سِرتو احتمالا ما را دعوت به چنین کاری میکرد، «قدمزدن در شهر» گوشهای از تجربیات روزمرۀ مردمان عصر صفوی را که، خصوصیات معماری فضاهای شهری تجلی آن است، به ما مینمایاند.
کتاب اصفهان و کاخهایش به تعبیری تاریخ زیبایی در ایران عصر صفوی است. بررسی موارد متعدد تلاقی معنا و کنش اجتماعی با بازنماییهای فضایی و بصری قدرت در ایرانِ عصر صفوی انگیزۀ اصلی مطالعۀ فضاهای شهری اصفهان، معماری کاخها و برگزاری آیینی مجالس بزم در کتاب حاضر است.
همانگونه که برنامۀ سیاسی حکومت صفوی بهتدریج و در بستر زمان شکل گرفت، کتاب حاضر نیز تغییر الگوهای معماری، فضاهای شهری و آیینها و مراسم پادشاهی را در پرتو تغییراتی بررسی خواهد کرد که آرام آرام در رابطۀ بین سیاست و فرهنگ در پایتختهای عصر صفوی رخ داد.
سوسن بابایی متولد 1333 شمسی در آبادان است. در دانشگاه تهران هنر خواند و شاگرد مرتضی ممیز بود و سپس برای ادامۀ تحصیل از سال 1357 به آمریکا رفت و در دانشگاههای واشنگتن دی سی کارشناسی ارشد و در دانشگاه نیویورک دکترای تاریخ هنر گرفت. او در برخی ترمها تاریخ هنر به شکل عام و گاهی تاریخ هنر آسیا به خصوص ایران را در برخی دانشگاههای آمریکا مانند میشیگان و نیویورک تدریس کرده است. او اکنون استاد هنر در مؤسسۀ کورتالد (Courtauld) هنر در لندن است و دارای تحقیقاتی در قلمرو هنر و معماری ایران، به خصوص دورۀ صفویه.
گفتوگوهایی برای دوستداشتن
راهنمای عملی والدین برای افزایش عزتنفس کودکان از طریق آموزش خودگویی مثبت
یکی از نیازهای اساسی هر انسان نیاز به احساس ارزشمندبودن است که سبب میشود خود را دوست بداریم. افرادی که خود را دوست دارند، موفقیتهای بیشتری در زندگی کسب میکنند و به خوبی میتوانند شرایط خود و دیگران را درک کنند؛ در دوران کودکی کمتر بهانه میگیرند، بهتر با همسالانشان ارتباط برقرار میکنند و کمتر پیش میآید که با سایر کودکان گلاویز شوند یا کتک بخورند و حقشان پایمال شود. آنها به دلیل اینکه خود را دوست دارند، در دوران نوجوانی کمتر به سمت بزهکاری و مصرف مواد مخدر یا دوستی با افراد ناباب میروند. علاوه بر این میتوانند درک کنند که دیگران نیز خود را دوست دارند و درصدد آسیبرساندن به کسی برنخواهند آمد. در سنین جوانی، در کار و ازدواج، نه خود را قربانی میکنند و نه حق کسی را پایمال. آنها تلاش میکنند شغل و همسری مناسب شخصیت خود بیابند و چشمبسته تصمیم نگیرند؛ زیرا برای خود ارزش قائل هستند.
کتاب گفتوگوهایی برای دوستداشتن یکی از مجموعه کتابهای کودک طلایی است که میکوشد به ما بیاموزد چگونه چنین فرزندانی تربیت کنیم و حس ارزشمندبودن را در آنها تقویت کنیم. کتاب حاضر در پی انتقال این موضوع است که چطور با فرزند خود صحبت کنیم تا به او بفهمانیم که مهم و دوست داشتنی است. همچنین به او بیاموزیم چگونه در لحظاتی که ما کنارش نیستیم، زمانیکه در مدرسه است یا در بزرگسالی که با موقعیتهای سختی در جامعه روبهرو میشود، به خود یادآوری کند که فردی لایق و مهم است.
بازیهایی برای دوست داشتن
راهنمای عملی والدین برای بازی با کودک
چگونه کودکم را دوست بدارم تا دوستداشتن را بیاموزد؟
دوستداشتن دیگران نوعی توانایی و مهارت است. به نظر شما همۀ افراد این توانایی و مهارت را دارند؟ همه میتوانند دیگران را دوست بدارند؟ چگونه میتوان مهارت دوستداشتن را در کودک ایجاد کرد؟ خوب است بدانید کودکان دوستداشتن را فقط از طریق دوستداشتهشدن میآموزند. والدینی که پیوسته با کودک خود ارتباطی صمیمی و گرم برقرار میکنند، توانایی دوستداشتن و برقراری رابطۀ نزدیک و صمیمانه را در او به وجود میآورند.
بازیکردن با کودک، راهی برای ورود به دنیای او، ایجاد ارتباط و نزدیکشدن به اوست. ما بزرگترها باید از همین کلید طلایی برای واردشدن به دنیای فرزندمان استفاده کنیم. وقتی با او بازی میکنیم، این احساس در او ایجاد میشود که موجودی دوستداشتنی است، مادر و پدرش او را دوست دارند، برای او ارزش قائل هستند و او را همانطور که هست میپذیرند. کودک خود را در آینۀ چشمان پدر و مادر میبیند که چقدر دوستداشتنی، توانا و ارزشمند است و اینگونه عزتنفس او افزایش مییابد. عزتنفس احساس ارزشمندی است که فرد نسبت به خودش دارد و والدین از طریق بازی و وقتگذاشتن، به کودک میفهمانند که خودش را دوست داشته باشد و برای خود ارزش قائل شود. این بازیها فرصتی برای تماس چشمی بیشتر، تعامل مثبت، تماس جسمی مراقبتی و فعالیتهای لذتبخش ایجاد میکنند و راههایی برای دوستداشتن کودکان در اختیار قرار میدهند تا الفبای عشقورزیدن را به او بیاموزیم.
کتاب بازیهایی برای دوستداشتن جلد اول از مجموعه کتابهای کودک طلایی است که به موضوعاتی میپردازند که باعث میشود کودک مانند طلا ارزش خود را حفظ کند و احساس ارزشمندی کند.
سیاستورزی در ایران عصر صفوی
قدرت، دیانت، بلاغت
تاریخ ایران دورۀ صفویه، به علت اهمیتی که بهویژه با وقوع انقلاب ایران و استقرار حکومتی شیعه پیدا کرد، علاقۀ بسیاری از پژوهشگران ایرانی و خارجی را به جنبههای متفاوت خود جلب کرده است. کالین میچل در سیاستورزی در ایران عصر صفوی سعی میکند با استفاده از رویدادنامهها، یادداشتها، پیشهنگاریها، زیستنامهها، سفرنامهها و به طور خاص متون مراسلاتی (منشآت، مکتوبات و فرامین) که در دبیرخانۀ دولت صفوی تولید میشد تصویری نو از تاریخ این دوره برای خواننده ترسیم کند. محدودۀ زمانی کتاب قرن شانزدهم میلادی (دهم هجری) است که از زمان خیالپروری منجیگرایانۀ شاه اسماعیل جوان شروع میشود و تا نخستین سالهای حکومت موفقترین فرمانروای صفوی، یعنی شاه عباس، ادامه مییابد. میچل تلاش میکند نقبی بزند به ماهیت متغیر و چندوجهی مشروعیت صفویه و رابطۀ دیالکتیکی آن با بلاغت در اسناد اداری و مکاتبات خارجی که از طریق دبیرخانه صورت میگرفت.
این اثر با تمرکز بر آیین دبیری و نقش متولیان آن در حکومتهای سلاطین مهم صفوی یعنی شاه اسماعیل، شاه طهماسب، شاه محمد خدابنده و شاه عباس خلأ نسبتا بزرگی را، که در مطالعات کنونی دربارۀ دولت صفوی وجود دارد، پر میکند. تأکید میچل بیشتر بر نامههای دیپلماتیکی است که از دبیرخانۀ صفوی به خارج فرستاده شدهاند.
او با برگزیدن عناوینی بسیار جذاب برای هر چهار فصل کتاب، خواننده را ترغیب میکند هر فصل را تا آخر با رغبت بخواند؛ «شاهنشاهی آخرالزمان» به ظهور و حکومت شاه اسماعیل میپردازد و اینکه اسناد دبیرخانۀ صفویان چگونه به ما کمک میکند گذار نهضت آنها از شکل یک طریقت صوفیانه به قالب یک دولت شاهنشاهی را درک کنیم و همچنین به میزان تأثیر منش ستیزهجویانه و منجیگرایانۀ شاه اسماعیل پی ببریم.
«جهانشناسیهای ناهمساز» به بررسی دورۀ شاه طهماسب و ورود کرکی، فقیه بزرگ شیعه، به دربار میپردازد. در این دوره کارمندان دبیرخانه تشویق شدند که نهتنها تشبیهات و استعارات ادبی، بلکه اخبار و احادیث امامی را نیز در مکتوباتشان بیاورند. این مکتوبات شاهدی بر رقابتهای فرهنگی و مذهبی در دبیرخانۀ صفوی در این سالهاست. «توبۀ دوم» نیز دگرگونی دبیرخانه در پی تصمیم شاه به انتقال پایتخت از تبریز به قزوین را بررسی میکند و تحرک تازۀ روحانیان را، که با ایجاد شبکههای گوناگونی از قشر سادات در ایران پدید آمد، نشان میدهد.
«بازگشت پادشاه» به ساختار و رفتار دبیرخانه در حکومت شاه اسماعیل دوم و سپس شاه محمد خدابنده توجه میکند و به اعادۀ حیثیت از این شاهان میپردازد؛ چرا که بسیاری از ادیبان و مورخان بنام دورۀ سلطنت شاه عباس تعلیم و تربیت و تجربیات اولیۀ خود را در زمان این شاهان به دست آوردهاند. در نخستین روزهای زمامداری شاه عباس، پیش از آغاز اصلاحات فراوان سیاسی و نظامی و اداری او، شاهد جهتگیری تازه در سبک و سیاق کار دولت خواهیم بود.
«یادداشتی از فریبا پات در نشریۀ رود»
ملاحظاتی دربارۀ نقادی هانری کربن از ایرانشناسی
نویسنده: سید جواد طباطبایی
مجموعه مقالات انجمن واره بررسی مسائل ایرانشناسی، به کوشش علی موسوی گرمارودی، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، چاپ دوم، 1371
کیمیا
فیلم کیمیا داستان رزمندهای است به نام «رضا» که در آغازین روزهای جنگ تحمیلی همسر خود را که باردار است و باید مورد عمل جراحی قرار گیرد به بیمارستان میرساند و خود به اسارت قوای دشمن در میآید. همسر رضا حین عمل جراحی میمیرد و «شكوه» جراح، فرزند رضا را نجات میدهد. پس از گذشت نه سال، وقتی رضا از اسارت آزاد میشود، پی میبرد كه همۀ اعضای خانوادهاش را از دست داده است. او در جستجوی تنها بازماندۀ خود، فرزندش است. «كیمیا» فرزند او نزد شكوه در مشهد زندگی میكند. مشكل اینجاست كه شكوه به طور كامل به كیمیا وابسته شده و برای او مادری کرده است.