استان چهارمحال و بختیاری یکی از کم شناخته شده ترین مناطق فلات ایران از نظر باستان شناسی است. آنگونه که پیشینه پژوهش های باستان شناختی در ایران نشان می دهد مناطقی همچون غرب و جنوب غرب کشور از اواخر سده نوزدهم میلادی به بعد مورد توجه و اکتشاف محققان غربی بوده است. در دهه های 1340 و 1350 که اوج پژوهش های باستان شناختی ایران در پیش از انقلاب به شمار می رود، تنها پژوهشگری که فعالیت های خود را در منطقه کوهستانی بختیاری متمرکز کرد آلن زاگارِل، نویسنده کتاب پیش روست.
در حقیقت کتاب حاضر جوهره‌ی توصیفی – تحلیلی چهار فصل پژوهش میدانی باستان شناختی وی در منطقه بختیاری در دهه ۱۹۷۰ است. او در این پژوهش ها تمرکز اصلی خود را بر بررسی های باستان شناختی گذاشت ولی در دو محوطه‌ قلعه رستم و قلعه گِلی، هر دو در نزدیکی لُردگان گمانه زنی هایی با مقیاس کوچک نیز انجام داد.
این کتاب همراه با گزارش های مقدماتی پیشین وی، تنها منابع منتشر شده درباره باستان شناسی این بخش از زاگرس به شمار می آیند و برای آن دسته از باستان شناسان علاقمند به نقش کوچ نشینان در بر هم کُنش های فرهنگی سودمندند.

امپراطوری ایلام در نهایت گسترش تاریخی خود، از اوایل هزاره سوم تا اواسط هزاره اول ق.م، بخش بزرگی از مناطق غربی و جنوبی سرزمین امروزی ایران را در بر می گرفت. برحسب تقسیمات جغرافیای سیاسی امروز، ایلام باستان سرزمینهای خوزستان، فارس و بخشهایی از استانهای کرمان، لرستان و کردستان را در بر می گرفت.
کتاب تاریخ و تمدن ایلام که نخستین تألیف محققانه درباره تاریخ و تمدن ایلام در زبان فارسی است مشتمل بر یک مقدمه و چهار فصل و 147 تصویر رنگی و سیاه و سفید است. عنوان فصل نخست «تاریخ سیاسی ایلام» است. در این فصل «پادشاهان ایلامی»؛ «پادشاهان ایلامی سیماش»؛ «سلسله نمایندگان بزرگ در ایلام دوران سیکول مخ ها»؛ «دوران ایلام میانی» و « دوران ایلام جدید» مورد بحث قرار می گیرد. فصل دوم به «مذهب ایلام» اختصاص دارد. در این فصل نویسنده با طرح مذهب دوران ایلام قدیم «دوره اسنی ها و سیکول مخ ها» نشان می دهد که مذهب ایلامی نقاط مشترک و در عین حال ویژگی کاملا مشخص و متمایز کننده ای با مذهب بین النهرین داشته است. عنوان فصل سوم «هنر ایران» است که در این فصل درباره پیکرسازی، ظروف تزیینی، نقوش برجسته و … بحث می شود. عنوان فصل آخر نیز «غروب تمدن ایلام» است.

دشت خوزستان بنابر کیفیت خاص جغرافیایی خود از نظر جنس خاک و تعداد رودخانه های پر آبی که بدین دشت از فلات ایران سرازیر می شد یکی از حاصلخیزترین دشتهای جهان می باشد، که از دورانهای قدیم مورد سکونت بشر واقع شده است. پس از اینکه جوامع انسانی به رمز کشاورزی پی بردند و در این دشت مستقر شدند طولی نکشید که اجتماعات اولیه کشاورزی وارد مرحله شهرنشینی شدند و بقایای این اجتماعات شهرنشین اولیه در اواخر هزاره پنجم پیش از میلاد مسیح امروزه بصورت تپه های عظیمی وجود دارد که بزرگترین نمونه آن ها در کنار شهر فعلی شوش قرار گرفته است.
اثر حاضر گزارشی است از هفت تپه در استان خوزستان، که به حفاری این منطقه، معماری آرامگاه ها و قبور، ظروف، مجسمه ها، اشیاء سنگی، فلزی و استخوانی، مهره ها و کتیبه ها اختصاص دارد.

کتاب ایران در عصر آهن 1 به بررسی یکی از حیاتی‌ترین و سرنوشت‌ساز‌ترین ادوار تاریخ ایران‌زمین پرداخته؛ دوره‌ای که در ادبیات باستان‌شناختی به «عصر آهن 1» نامبردار گشته و به عقیدۀ بسیاری از پژوهشگران سرآغاز ورود قبایل ایرانی به فلات ایران است. به طور کلی «عصر آهن» در ایران از نظر زمانی از نیمۀ هزارۀ دوم ق‌م آغاز شده و تا برآمدن نخستین امپراتوری جهانی به دست توانمند شاهنشاهان پارسی هخامنشی ادامه می‌یابد. باستان‌شناسان این دوره را به سه مرحلۀ کوتاهتر (عصر آهن 1-3) تقسیم کرده‌اند.
کتاب حاضر پس از ارزیابی و بازنگری عقاید پیشین در باب فرگشت‌ها و دگرگشت‌های فرهنگی پایان عصر مفرغ و آغاز عصر آهن در ایران، تفسیر دیگرگونه‌ای از شواهد باستان‌شناختی این دوره ارائه کرده است.

سرگذشت و تاریخچۀ باستان‌شناسی ایران که عمر آن از ابتدا تاکنون هنوز به یک قرن نرسیده حاوی مطالب سرشار و گوناگون و متفاوتی است که جوانب مختلف آن مانند اخبار، داستان‌های واقعی، فعالیت‌های گنج‌یابی، حفاری‌های تجارتی، تجارت عتیقه، مبادلات غیر قانونی و صدور عتیقه‌ها، اشیای عتیقۀ جعلی و ساختگی، علم باستان‌شناسی، حفاری‌های علمی، بررسی‌های باستان‌شناسی هیئت‌های ایرانی و خارجی، تشکیل مجموعه‌های خصوصی، تأسیس موزه‌ها و حفاظت و مرمت آثار باستانی و اماکن تاریخی به حدی متنوع و زیاد است که شرح دقایق و جزئیات و پیامدهای مضر و مفید حاصل از اینگونه فعالیت‌ها از ظرفیت و حوصلۀ این کتاب خارج است.
آنچه در این مجموعه به نظر خوانندگان می‌رسد اشاره و خلاصۀ مطالب و رویدادهای گوناگون و تصویر و رهنمون کلی این داستان در حدود بیش از نیم قرن گذشته است. سعی شده تا آنجا که گنجایش کتاب اجازه می‌دهد، نمونه‌های شاخصی که یا در سرنوشت این ضابطه تأثیر کلی داشته یا به نحوی نمایشگر مشکلات و تحولات گوناگون و موقعیت کلی این علم در کشور ما بوده در اختیار خوانندگان محترم قرار گیرد.
کتاب مروری بر پنجاه سال باستان‌شناسی ایران به دو قسمت کلی تقسیم می‌شود. قسمت اول شامل دورانی است که آغاز این داستان را در برگرفته و نمودار فعالیت‌های گذشتگان در به وجود آمدن تشکیلات باستان‌شناسی در ایران و سابقۀ آن است. اطلاعات و مدارک مربوط به این دوران اقتباس از منابع و مآخذی است از قبیل روایات، اقوال، گفتار، یاداشت‌ها، تقریرات، سفرنامه‌ها و نوشته‌های دوستان و همکاران و نویسندگان دیگر.
قسمت دوم کتاب شامل دورانی است که نگارنده شروع به همکاری با تشکیلات باستان‌شناسی کشور (از سال 1339ش) نموده و شخصا در جریان کارها قرار داشته است.

در پاییز سال ۱۳۴۰ شمسی هیئتی به سرپرستی عزت الله نگهبان به منطقۀ رحمت‌آباد رودبار در استان گیلان عزیمت کرد و مأموریت یافتند که آثار باستانی موجود در منطقه را کشف و نسبت به حفظ و نگهداری آنها بر اساس ضوابط قانونی اقدام لازم را مبذول دارند.
گزارش پیش رو متعلق به حفاری در تپۀ مارلیک است که محل یک قبرستان مهم قدیمی است که احتمالا مربوط به سلاطین، سرداران و افراد برجستۀ اقوام باستانی می‌باشد. گزارش کاوش‌ها به نحوۀ تدفین مردگان، قبرستان زنان و مردان، اشیاء، مجسمه‌ها، پیکره‌ها و قبرستان‌هایی که به طور مشترک برای زنان و مردان استفاده می‌شده، اختصاص دارد.