بارالها! اینک به خوبی می دانم و تو را شاکرم که در من نقش خودت را آفریده ای تا تو را به یاد آورم، تا به تو بیندیشم، تا تو را دوست بدارم؛ لیکن نقش تو چندان به سایش رذایل رنگ باخته است و چندان به دود معاصی تار گشته است که اگر تو آن را برنسازی و اصلاح نکنی به مقصودش دست نتواند یازید. پروردگارا! من در صدد رسوخ به مرتبه علّو تو نیستم؛ چه به هیچ روی فراست من همپایه علّو تو نیست، امّا بر آنم تا بر حقیقت تو که دلم بدان باور دارد و علاقه، نظر کنم. من فهم را برای ایمان نمی جویم، بلکه ایمان می آورم تا بفهمم؛ چه بر این باور نیز هستم که اگر ایمان نیاورم لاجرم ادراک نخواهم کرد.

مجموعه مقالات مولانا پژوهی

بحث درباره دین امروزه از مسائل بسیار مطرح در دنیای امروز است و نه تنها کتاب و مقالات زیادی درباره این موضوع از دیدگاه های مختلف نگاشته می شود، بلکه عالمان ومحققان بی شماری در سراسر دنیا به تحقیق و تدقیق درباره آن اشتغال دارند. با این وجود مسئله دین از دیدگاه عرفان ناب و با توجّه به باطن و حقیقت دین و از منظر منطق ذاتی و درونی آن کمتر مورد توجّه قرار گرفته است. در اشعار مولوی تفسیر بیش از دو هزار آیه قرآنی و تعداد زیادی حدیث نبوی به چشم می خورد و کمتر مسئله ای درباره حقیقت دین وجود دارد که در مثنوی مورد بحث قرار نگرفته باشد. نمونه ای از دغدغه های دینی که مولوی به آنها پرداخته است را در این مجموعه مقالات مورد توجّه قرار داده ایم.

بازتاب های کلام اسلامی در فلسفه یهودی، حکایت فشرده و گویا از یکی از داد و ستدهای تاریخی در عرصه اندیشه کلامی است. ولفسن که خود فیلسوفی یهودی است، با بیان روشن و مستند نشان می دهد که اندیشمندان یهودی هم در نظام سازی های کلامی و هم در تنظیم و قاعده مند کردن آموزه های خود از روش و چار چوب های مفهومی متکلمان و فیلسوفان متقدم اسلامی بهره های فراوان گرفتند. به طور کلی وجه عقلانی آیین یهود در تماس با کلام عقلانی اسلامی، به ویژه گفتمان معتزلی، و در زمینه آن اندیشه کلامی، شکوفا و بارور گردید.

ایمان یکی از مهم ترین مقولات اخلاق دینی است. پولس قدّیس ایمان، امید، و محبّت را در یک گروه جای داد و آن ها را شالوده‌های حیات مسیحیانه قلمدادکرد (در «رساله ی اوّل پولس رسول به قرنتیان»، باب سیزدهم، آیه ی ۱۳) و، از این رو، در فرهنگ مسیحی این سه مقولۀ اخلاق دینی را فضایل الهی در برابر فضایل طبیعی می‌نامند. در فرهنگ اسلامی نیز می‌توان گفت که ایمان، شکر، و تقوا از اصول فضایل محسوبند. بدین جهت، بی‌شک، شناخت ماهیت ایمان، به عنوان شناخت ماهیت امری که، از نظرگاه دینی، تحقّق آن جدّا مطلوب است، اهمّیّت و ضرورت دارد.

ژرف کاوی در معنای ایمان و  آزادی از ضرورت های هر دین وحیانی در جهان معاصر است. کتاب حاضر نیز بنا برهمین ضرورت با اتکا برسنت کلامی، فلسفی و عرفانی در جهان اسلام، این نکته را آشکار می سازد که گوهر ایمان قائم بر آزادی اندیشه و اراده انسان است؛ و این که ایمان دینی با هر گونه نظام اجتماعی و سیاسی سازگار نیست و در جامعه های زورمدار و توتالیتر بذر ایمان می پوسد و نابود می گردد. آزادی برونی انسان شرط حصول آزادی درونی وی است. نویسنده کتاب با نگاهی تازه به ارتباط میان ایمان و آزادی در سنت اسلامی و مقایسه با سنت مسیحی خواننده را به تأمل بیشتر درباره این دو مقوله بنیادین در جهان مدرن دعوت می کند.