روزبهان بقلی از شخصیت‌های اصلی و برجستۀ تصوف ایرانی است که تا چندی پیش از شهرتی در آن حد که سزاوار اوست برخوردار نبود، و شاید یکی از دلایل این امر دشواری و دیریابی نوشته‌هایش و بیان بیش از حد استعاری و انتزاعی او بوده است. با این همه برخی از بدیع‌ترین و خارق‌العاده‌ترین اندیشه‌ها و تصورهای عرفانی را در مصنفات این عارف عشقباز جمال‌پرست رویاپرور می‌توان یافت که طریق وصول به کمال معنوی را در عشق و زیباپرستی می‌جست و آثار صوفیانه‌اش جهانی پر رمز و راز و خیال‌انگیز و صحنه‌هایی سخت تخیلی و رویاآمیز ترسیم می‌کنند که تصورش برای آدمی ناممکن می‌نماید.
گرچه روزبهان در مقام عارفی استثنایی، بنیانگذار یک طریقت، شخصیتی متنفذ و معروف، و مؤلف کتب و رسالات متعدد در تفسیر و فقه و اصول محل اعتنا است، اما آنچه بیش‌تر در خور توجه و تحقیق است عالم درونی او، جهان اندیشه و ذهنیت او و «رؤیت‌ها» و مکاشفه‌هایی است که در سراسر عمر وی مشحون آنها است و این کتاب نیز به همۀ این جنبه‌ها، به ویژه تشریح و تحلیل علمی و روانشناختی تجربه‌های شهودی و باطنی این شخصیت شگفت‌انگیز، پرداخته است.
نتایج جستجو:
عشق‌نوازی‌های مولانا
قصد این کتاب نه شرح احوال و افکار مولانا، بلکه تنها طرح و توضیح خصیصه‌ای معین در طریقت عشق مولانا است. مولانا خدا را پرستشی عاشقانه می‌کند و در این سیر نیازمند چنگ‌زدن در دامن شیخی است که خلیفه و مظهر حق و محرم عالم عرفان و همدم عارفان عالم است و حق در آینۀ صورت وی مشاهده می‌شود. عشق او از ایمان راسخش به سزاواری و شایستگی مردان در نیل به مقام خلیفگی و خدانمایی آب می‌خورد و فقط آنان را که درّ و گوهر اسرار حق در باطنشان به جوش آمده مظاهر راستین انسان کامل می‌داند.
عشق صوفیانه
این کتاب شرح ارجمندترین سخن صوفیه، یعنی حدیث عشق است. بررسی جامعی از دیدگاه‌های صوفیه در باب عشق و با تتبع تفصیلی در آثار بزرگان تصوف و نقل بسیاری از سخنان نغز و بدیع آنان در این باب بر گوشه‌های مختلف این بحث روشنی افکنده است. کتاب حاضر مشتمل بر پنج مقاله است. در مقالۀ نخست با عنوان «تأملی بر مفهوم، نظریه‌ها و… در عشق، با تأکید بر عشق مجازی» مفاهیمی چون عشق، شوق، محبت، شیفتگی و هوس با استناد به متون دینی تحلیل و بررسی شده است.
در مقالۀ دوم با عنوان «نظریۀ عشق بر مبنای کتاب هنر عشق ورزیدن اثر اریک فروم» دیدگاه‌ها و نظریه‌های مطرح‌شده در این کتاب در باب عشق بحث و بررسی می‌شود.
«دل‌گرفتگی یعقوب، دل‌سپردگی زلیخا و دل‌بردگی یوسف» عنوان مقالۀ سوم است که در آن از عکس‌العمل یعقوب و زلیخا در مقابل زیبایی یوسف صحبت شده و به پیام‌های داستان حضرت یوسف در قرآن اشاره گردیده است.
عنایت خداوند به سالک، اهمیت دعا در حق دیگران، مغرورنشدن از عبادات و جان‌باختن در مسیر عشق موضوعات مطرح‌شده در مقالۀ چهارم با عنوان «داستان شیخ صنعان» است.
در مقالۀ پایانی «گزارشی از شهر کبوتران و شهر خروسان» نیز مقولۀ عشق در قالب زندگی کبوترها و رابطۀ مرغ و خروس تحلیل و بررسی می‌شود.
کاپیتولاسیون در تاریخ ایران
ایرانیان از بدو ارتباط با کشورهای اروپایی امتیازاتی به آنها دادند. در اکثر مواقع اعطای این امتیازات یکطرفه بود. یعنی فقط اروپاییان از این امتیازات برخوردار بودند و ایرانیان چنین امتیازات و مزایایی را از اروپاییان متقابلا دریافت و طلب نمی‌کردند. اعطای این امتیازات از طرف پادشاهان و حکام ایران بدون شناخت ماهیت آن بود.
از جملۀ این امتیازات اعطای «حق قضاوت کنسولی» یا به عبارت آشناتر در روابط بین‌الملل «کاپیتولاسیون» بود. سابقۀ این امتیازات اعطایی به بیگانگان را می‌باید در زمان مغول جستجو کرد. به دنبال آن امتیازات پای اروپاییان برای کسب منافع سیاسی ـ تجاری و نظامی به ایران گشوده شد و با گذشت زمان دامنۀ این امتیازات گسترش یافت و اوج آن در دوران قاجار است.
در کتاب کاپیتولاسیون در تاریخ ایران سیر تاریخی حق قضاوت کنسولی در تاریخ ایران از آغاز تا الغای رسمی آن در 1927م/ 1306ه.ش بررسی شده است. کاپیتولاسیون به مفهوم کامل آن در زمان قاجاریه و با امضای قرارداد تجاری ترکمانچای در سال 1828م/ 1243ه.ق در ایران برقرار شد. ولی قبل از آن هم در طی فرمان‌ها و قراردادهای منعقده مابین ایران و دول اروپایی نوعی از آن دیده می‌شود. به همین جهت برای ریشه‌یابی آن به قرن‌ها قبل از انعقاد قرارداد ترکمانچای برگشته، سیر آن ردیابی شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
زمینه‌های پیدایش کاپیتولاسیون در مشرق زمین و کشورهای اسلامی، هدف‌های غربیان از درخواست اینگونه امتیازات، سیر تاریخی کاپیتولاسیون از فرمان مغول تا قاجاریه، مقاومت‌هایی که در مقابل این پدیده صورت گرفت و آثار و پیامدهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، قضایی و فرهنگی تحمیل کاپیتولاسیون به ایران موضوع‌هایی هستند که در این کتاب به آنها پرداخته شده است.
ایرانیان: دوران باستان تا دورۀ معاصر
این کتاب تاریخ ایران ـ کشوری که تا دهۀ 1930 در غرب «پرشا»، «پرس» یا مانند آن نامیده می‌شد ـ از آغاز امپراتوری پارسیان تا امروز است. در مقدمه خطوط کلی ویژگی‌های تاریخ و اجتماع ایرانی توصیف می‌شود و چارچوبی برای بحث مفصل‌تر فصل‌های بعد از جمله شرحی از افسانه‌ها و اسطوره‌های ایرانی و همچنین فرقه‌ها و دین‌های ایرانی، پیش و پس از اسلام فراهم خواهد آمد.
موضوع کتاب ایرانیان: دوران باستان تا دورۀ معاصر هم «چیستی» تاریخ ایران و هم «چگونگی»و «چرایی» آن است. در راه انجام این سه کار با هم، نویسنده ملاحظاتی تطبیقی نیز میان تاریخ ایران و تاریخ اروپا انجام داده تا نشان دهد که جامعۀ ایرانی و تاریخ پرنقش‌ونگار آن با آنچه که در غرب گذشته تفاوت‌های مهمی داشته‌اند.
فصل های 1 تا 6 که تاریخ ایران باستان تا قرن نوزدهم میلادی را دربرمی‌گیرند، پانویس‌های مفصلی ندارند و برپایۀ منابع متعددی بنا شده‌اند که گزیده‌ای از آن در کتاب‌نامۀ کوتاه پایان هر فصل آمده است. از سوی دیگر، فصل‌های 7 تا 12 دربارۀ قرن نوزدهم تا انقلاب بهمن 1357 به تفصیل و با استفاده از منابع دست اول یا دوم مستند شده‌اند. به این علت که دوره‌های پیشین کمتر موضوع بحث و مناقشه بوده‌اند، درحالی‌که دربارۀ دوران نزدیکتر به تفصیل سخن گفته شده و آراء متفاوت‌تری از دیدگاه‌های گوناگون به میان آمده است.
مخاطب این کتاب هم خوانندگان عام‌اند و هم کارشناسان. اگرچه موضوع کتاب بررسی کلی تاریخ ایران است، نویسنده تا سرحد توان خود کوشیده است به خوانندۀ غیرمتخصص نیز روایتی قابل درک، و چه بسا لذت‌بخش عرضه کند.
آنچه می‌خوانید داستان یکی از تمدن‌های بزرگ بشر است، در یک جلد، که برخی از دلایل پیدایش و ویژگی‌های بی‌همتای آن تمدن را پیش چشمانتان عریان خواهد کرد.
فرهنگ علوم انسانی: انگلیسی ـ فارسی
این فرهنگ یک فرهنگ جامع برای علوم انسانی در زبان فارسی نیست و چنین داعیه‌ای نیز ندارد، بلکه بیش‌تر پایه‌گذار و راهگشاست برای ورز دادن زبان فارسی و مایه‌ورکردن آن در برخورد با واژگان پایه‌ای و پیرامونی حوزۀ علوم انسانی در زبان انگلیسی، تا آن جا که از دست نویسنده برمی‌آمده است.
برای نمونه یکی از کارهایی که در این فرهنگ به انجام رسیده پاسخگویی به نیاز برابریابی درست و رسا برای واژگانی‌ست که در زبان‌های اروپایی با پسوندهای “-ایسم” و “-ایست” به کار می‌روند، از جمله به فراوانی در علوم سیاسی و مکتب‌ها و بحث‌های نظری آن.
در این فرهنگ به جای روش مکانیکی گذاشتن پسوندهای “-گرا” و “-گرایی” یا چیزهای دیگر مانند “-گر” و “-گری” ـ که نسل پیشین مترجمان در پیش گرفته بودند ـ نشان داده شده است که با توجه به بار معنایی هر یک از این ترم‌ها و معناهای دست کم چهارگانۀ پسوند -ایسم در زبان انگلیسی، چگونه باید چندین پسوندگونۀ فارسی را در برابر آن به کار برد.
داریوش آشوری حدود چهل سال پیش مقاله‌ای در بازگفت و توجیه این روش منتشر کرده است که کاربست آن روش در این فرهنگ دنبالۀ همان کار پژوهشی است. بسیاری از مترجمان در این سال‌ها بر پایۀ همین فرهنگ، این روش را پسندیده‌اند و برابرنهاده‌های آن را به کار می‌برند.