نویسنده: زهرا محققیان
پژوهشهای قرآن و حدیث، سال پنجاه و سوم، شماره دوم، پاییز و زمستان 1399
از لات، عُزّی و منات در قرآن کریم، یک‌بار در آیات سورۀ نجم یاد شده‌است: «أَ فَرَءَيْتُمُ اللَّاتَ وَ الْعُزَّى(19) وَ مَنَوةَ الثَّالِثَةَ الْأُخْرَى» (نجم/20-19). از آن‌جا که این الهگان دارای کارکرد ثبوتی در نظام توحیدی اسلام نبوده‌اند عملا زمینه‌‌ای برای تداوم و بسط نیافته‌اند. نوشتار حاضر با کاوش در دیرینه این الهگان و بازسازی کارکردهای کهنشان می‌کوشد بافت معنایی آیات قرآنی مرتبط با آنها را تبیین کند. پرسش اصلی در پژوهش حاضر اين است: ایزدبانوان (لات، عُزّی و منات) در دوره‌های مختلف تاریخی چه کارکردهایی داشتند و هریک از اینها در کاربردهای قرآنی تا چه حدّ بازتاب پیدا کرده‌اند. مطالعات درباره جنبه‌‌های نمادشناسی لات، عُزّی و منات نشان می‌‌دهد که این الهگان در فرهنگ عربی نه فقط به مثابه خدایگان رجا و امید که به عنوان الهگان خوف تقدیس می‌شدند و برخلاف نظر بعضی محققان غیرمسلمان ریشۀ کتاب مقدسی ندارند. از این رو، می‌توان با تکیه بر مستندات تاریخی ادعا کرد که در ترکیب آیات سوره نجم ضمن تأکید بر مربوب بودن این سه الهه به این خصلت‌های دوگانه در فرهنگ عرب پیش از اسلام تلویحا اشاره شده‌است.
کلید واژه: الهگان عربی، ستاره زهره، النجم، منات، لات، عُزّی، الله.
فیپا:
محققیان، زهرا، هویت های پنهان: بازخوانی سوره نجم با نظر به الهگان عربی، پژوهشهای قرآن و حدیث، سال پنجاه و سوم، شماره دوم، پاییز و زمستان 1399، صفحه 441-461.
