نویسنده: بهزاد بلمکی، علی بیننده، علمدار حاج‌محمدعلیان
پژوهش هایی درباره تاریخ، فرهنگ و تمدن ایران (مجموعه مقالات سومین همایش باستان شناسان ایران به کوشش شهرام زارع)، انتشارات بصیرت، 1391
چکیده:
طرح بررسی و شناسایی مکان های باستانی شهرستان کبودر آهنگ، در 72 کیلومتری شمال شرقی شهر همدان در بهار 1381 با موافقت اداره کل وقت میراث فرهنگی استان همدان صورت گرفت. فصل نخست این برنامه، با هدف شناسایی محدوده دشت کبودر آهنگ، به عنوان پیش طرحی برای بررسی نهایی دشت کبودر آهنگ انجام شد. دشت کبودر آهنگ با موقعیت ویژه اش و قرارگیری در اقلیمی منحصر به فرد، وجه اشتراکی بین دو ناحیه زاگرس مرکزی و فلات مرکزی ایران است. این منطقه از دیدگاه زیست محیطی، یک مرز زیستی محسوب می شود و تشابهات زیست محیطی با هر دو ناحیه دارد. از سوی دیگر مطالعات باستان شناسی غرب ایران و زاگرس مرکزی نشان داده است که این نواحی همواره به طور پیوسته، طی دوره های گوناگون، سکونت گاهی مناسب برای استقرارهای دائمی و نیمه دائمی بوده است. بر اساس داده های سطحی، به نظر می رسد نزدیک به هشت هزار سال توالی فرهنگی در دشت کبودر آهنگ وجود دارد. قدیمی ترین دوره شناسایی شده مربوط به دوره مس سنگی قدیم، است که تنها در محوطه موسوم به k-5 دیده شد. پس از آن دوره مس سنگی میانه در محوطه k-9 دیده شد. چنین به نظر می رسد که استقرار در دوره مس سنگی قدیم و جدید بین سال های 5300 تا 3300 پ‌م، در محدوده شناسایی بسیار محدود بوده و پس از این دوره است که استقرارها رو به فزونی رفته است. به طوری که در دوره مس سنگی جدید شمار استقرارها 18/3 درصد رشد داشته است. در دوره مفرغ، شش محوطه شناسایی گردید که تنها یکی از این شش محوطه متروک گردیده و پنج محوطه دیگر همچنان در دوره های بعد استقرار باقی مانده اند. از دوره آهن 3، تعداد استقرارگاه ها رو به فزونی نهاده است؛ به طوری که 9 محوطه با توجه به سفال های شاخص این دوره شناسایی گردید. با ورود به دوره اشکانی تعداد محوطه ها همچنان رو به فزونی است و تعداد محوطه ها به 25 عدد رسید. در دوره ساسانی با افزایش 8 درصدی، شمار محوطه های این دوره به 17 عدد رسید و پس از آن در دوره اسلامی شاهد بیشترین استقرارگاه ها هستیم؛ چنان که در 21 تپه آثار دوره اسلامی به چشم می خورد.
کلیدواژه ها: دشت کبودر آهنگ، همدان، زاگرس مرکزی، بررسی باستان شناختی.
فیپا:
بلمکی، بهزاد، بیننده، علی، حاج‌محمدعلیان، علمدار، گزارش بررسی و شناسایی مقدماتی بخشی از حوضه رود قره چای و بخش حاجیلوی دشت کبودر آهنگ، همدان، پژوهش هایی درباره تاریخ، فرهنگ و تمدن ایران (مجموعه مقالات سومین همایش باستان شناسان ایران به کوشش شهرام زارع)، انتشارات بصیرت، 1391، صفحه 164-185.