ایران و مسئله ایران اثر لرد کرزن، سفرنامه‌ای است که علاوه بر اطلاعات سیاسی، مطالبی در مورد مسائل اجتماعی، اقتصادی، جغرافیایی و آثار تاریخی شهرهای مختلف ایران از جمله تهران، اصفهان و شیراز را دربردارد. هدف از نگارش این اثر، سیاسی بوده و بیشتر به رقابت‌های روسیه و انگلیس در ایران پرداخته و شیوه تحریر آن، بسیار ممتاز و از لحاظ نثر انگلیسی، اثری ارجمند و عالی است.
این کتاب به عنوان یکی از کتب مهم برای تحقیق در خصوص اوضاع و زمان حکومت قجرها بر ایران به شمار می‌رود. مسافرت کرزن به ایران، به هیچ وجه محدود به نگارش «خلاصه‌ای درباره وضع سیاسی قلمرو شاه» نمی‌ماند. کرزن خود در این باره خاطرنشان می‌سازد که نگارش و تدوین کتابی جامع درباره ایران بدان لحاظ صورت گرفت که وی در ابتدای مسافرتش؛ پس از مطالعه انبوه کتابهایی که تا آن هنگام راجع به ایران توسط سیاحان، سفیران، نظامیان و دیگر اتباع اروپایی نگاشته شده بود، هیچ یک را از آنچنان غنایی برخوردار ندید که بتوان تحت عنوان کتابی جامع درباره این سرزمین کهن، طبقه‌بندی کرد؛ لذا تصمیم گرفت تا بانی تدوین چنین کتابی گردد.
این کتاب نتیجه سه سال کار تقریبا بی انقطاع و مسافرتی هم به مدت شش ماه در سرزمین ایران و سفری قبلی به نواحی همجوار آن و از آن پس نیز ادامه مکاتبات با مقامات صاحب نظر مقیم آن کشور است.
