کتاب حاضر حاصل پنج فصل کاوش مداوم در تپۀ سیلک و در برگیرندۀ نتایج مختلف باستان‌شناختی آن است. کاوش‌های باستان‌شناسی پنج‌سالۀ تپۀ سیلک از دو جهت مهم بوده است:
1. بازنگری و بازبینی کاوش‌های انجام‌گرفته توسط رومن گریشمن.
2. حفاظت تپۀ سیلک از تخریب بیشتر توسط نیروی انسانی و دیگر عوامل مخرب.

تپۀ سیلک چندین دوره و فاز استقراری را در خود جای داده است که مطالعۀ هر کدام از آنها بسیار مهم است. شناخت دوره‌های انتقالی و اینکه ساکنان سیلک در کدام مقطع زمانی از یک مرحله به مرحلۀ دیگر تحول فرهنگی یافتند از مهم‌ترین اهداف پژوهش‌های باستان‌شناسی بازنگری تپۀ سیلک بوده است. موضوعاتی از قبیل علل متروک‌شدن تپۀ سیلک شمالی و سکونت در بخش جنوبی که احتمالا همراه با ظهور اقوام جدید بوده است، انگیزه‌های کاوش‌های مجدد تپۀ سیلک را فراهم آورد. شناخت دورۀ گذار از روستانشینی به شهرنشینی در فلات مرکزی به طور اعم و در تپۀ سیلک به طور اخص از دیگر اولویت‌های مهم پژوهش‌های باستان‌شناختی پروژۀ بازنگری سیلک بوده است.
مطالعات باستان‌شناختی تپه‌های شمالی و جنوبی تپۀ سیلک در زمینۀ روشن‌شدن زوایای تاریک این دورۀ انتقالی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. برخلاف هزاره‌های پیش از تاریخ، دانش باستان‌شناسی ما از دورۀ موسوم به شهر و شهرنشینی و یا عصر برنز فلات مرکزی بسیار کمرنگ است. تپۀ سیلک از معدود محوطه‌هایی است که دارای نهشت‌های فرهنگی اواخر هزارۀ چهارم و هزارۀ سوم است. شناخت نخستین فاز نوسنگی تپۀ سیلک با بیش از 8 متر لایه‌های باستانی یکی از اولویت‌های باستان‌شناختی پروژۀ بازنگری بوده است.

صادق ملک شهمیرزادی سال ۱۳۲۲ شمسی در شهمیرزاد استان سمنان به دنیا آمد و بعد از آغاز به کار در میراث فرهنگی، نامش به کاوشگر تپه‌های سیلک گره خورد. او در ۲۲ مهر ۱۳۹۴ در آیین بزرگداشتی که به پاس نیم‌ قرن پژوهش و آموزش در باستان‌شناسی ایران، با عنوان جشن‌نامه و بزرگداشت «صادق ملک شهمیرزادی» برگزار شد، خود را این‌طور معرفی کرد: «حدود ۲۰ ماه است که به خاطر مشکل قرنیه و شبکیه نمی‌توانم بنویسم و بخوانم. اما منت خدای را عزوجل که در شهمیرزاد سمنان به دنیا آمدم و به باستان‌شناسی روی آوردم. این مایه افتخار هر ایرانی است که سند مکتوبی دارد که به خدای واحد اعتقاد دارد و دعا می‌کند که جنگ و خشکسالی و دروغ نصیب این کشور نشود. زمانی که تحصیلاتم را در موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو به پایان رساندم برای مدتی قبل از ارائه پایان‌نامه به ایران بازگشتم، در آن زمان دکتر نگهبان به من گفت اگر علاقه داری درخواست استخدام خود را به دانشگاه تهران بده. وقتی این کار را کردم با خدا عهد کردم که سعی کنم به جوانان علاقه‌مند به باستان‌شناسی کشورم خدمت کنم و به جز آن هیچ چیز از خدا نخواهم. من در سه راه شفاهی، کتبی و تجربیات میدانی برای دانشجویانم در حوزه باستان‌شناسی تدریس کردم و چون در زمان کار و فراگیری علم با دو روش کاوش در ایران و آمریکا آشنایی پیدا کردم توانستم تجربیاتم را به دانشجویانم منتقل کنم. دانشجویان باستان‌شناس ایرانی درباره باستان‌شناسی آسیای مرکزی چیزی نمی‌دانستند، این روش خوبی برای آشنایی آن‌ها با این حوزه بود. من در تیرماه سال ۱۳۴۹ در رتبه استادیاری در دانشگاه تهران استخدام شدم و در بهمن‌ماه ۱۳۷۹ پس از ۳۰ سال و شش ماه و ۲۱ روز با رتبه استادیاری بازنشست شدم.» صادق ملک شهمیرزادی در 21 مهر ماه 1399 درگذشت.

دیاتسارون یا دیاتسرون در لغت یونانی به معنی از میان چهار است و در اصطلاح به انجیل دیاتسارون اطلاق می‌شود و آن انجیلی است به روایت تاتیان سُریانی، که به زبان سریانی و حدودا در سال ۱۵۰ میلادی نگاشته شده است. این انجیل تا سدۀ پنجم میلادی تنها انجیل مورد استفادۀ کلیسای آشوری بود و در قرن پنجم به کوشش ربولا (Rabulla) نسخ این انجیل حذف و با انجیل‌های چهارگانه جایگزین شد. نسخ اصلی سریانی این انجیل از میان رفته است و تنها نقل‌قول‌هایی از آن در میان تفاسیر چند قرن بعدی یافت شده است. از دیاتسارون ترجمه‌هایی عربی (متعلق به قرن ۱۱ میلادی) و فارسی (متعلق به قرن ۱۳ میلادی) موجود است. ترجمۀ فارسی آن اخیرا در ایران منتشر شده است. دهخدا نویسنده (یا مترجم) آن را ایرانی دانسته است.
این كتاب، گذشته از تاریخ مسیحیت، در زبان‌شناسی نیز اهمیت دارد و بسیاری كاربردهای آن تازه و ارزشمندند.

دو مجلد کتاب حاضر درس‌نامه و دستنامۀ آموزش زبان فارسی میانۀ زرتشتی یا پهلوی است. پروفسور هنریک ساموئل نیبرگ (1889-1974) ایران‌شناس بزرگ سوئدی و یکی از متبحرترین دانشمندانی است که به پژوهش و کندوکاو در زبان پهلوی پرداخته و حاصل تجربه و کار خویش را به صورت راهنمای آموختن زبان در دسترس همگان قرار داده است. پس از انتشار این دستنامه هیچ دانشجو و پژوهندۀ زبان پهلوی از خواندن و آموختن و بهره‌گرفتن از آن بی‌نیاز نیست. نکتۀ مهم آن است که این کتاب هم به کار آموزش می‌آید و هم برای پژوهش مدرکی است کلاسیک و ضروری.
مجلد نخستین کتاب مشتمل است بر گزیده‌ای از متون پهلوی (کارنامۀ اردشیر بابکان، یادگار زریران، بخش‌هایی از روایات پهلوی، اندرزنامۀ پوریوتکیشان، بخش‌هایی از دینکرد، شهرهای ایران، گزارش شطرنج) همراه با تصحیحات و نمونه‌هایی از کتیبه‌های ایرانی میانۀ غربی (پارتی و ساسانی) و یک نمونه از پهلوی ساسانی مسیحی و جدول‌های راهنمای خطوط و قرائت.
در صفحات 169-138 کتاب، راهنمای واژه‌نامۀ (پهلوی کتابی) آمده است که با یاری آن می‌توان در مجلد دوم واژه را با معنای آن و بحث دربارۀ ریشه و شکل قدیمی‌تر و همۀ موارد کار رفت آن در متن همراه پیدا کرد. جز این در مجلد دوم طرحی از دستور زبان پهلوی نیز آمده است.
در تصحیحات و واژه‌نامۀ کتاب می‌توان نظر شخص پروفسور نیبرگ را در قرائت نوشته‌های پهلوی بازیافت و این بخش از کار ارزشی ویژه دارد. وی استادی مبرز و دقیق است که جز با پژوهش و کاوش نمی‌توان به ژرفای علم و اطلاع کم‌نظیرش در زبان پهلوی پی برد.