نویسنده: علی موسوی
باستان شناسی و هنر ایران (32 مقاله در بزرگداشت دکتر عزت الله نگهبان)، به کوشش عباس علیزاده، یوسف مجیدزاده، صادق ملک شهمیرزادی، مرکز نشر دانشگاهی، 1378
چکیده:
سفال از مهم ترین مواد در دانش باستان شناسی است و در عین حال از گمراه کننده ترین آنها نیز به شمار می رود. در باستان شناسی عصر آهن ایران سفال نقش اساسی دارد. تغییر در مواد سفالی محوطه های نیمه شمالی فلات ایران مهم ترین شاخص برای درک تغییر فرهنگی در این منطقه است. با آغاز عصر آهن، اشکال سفالین عصر مفرغ همراه با اشکال جدید استفاده وسیع پیدا کرد و در سراسر ایران شمالی رواج یافت. یکی از این اشکال، ظروف سفالی یا فلزی با لوله ناودانی است که با شروع عصر آهن در حدود قرن 15 ق م گسترش و استفاده بی سابقه یافت. در صحت شاخص بودن این شکل اخیرا تردید کرده اند. دلیل این تردید اختلاط اشکال است، به این معنی که هر ظرف سفالین بدون توجه به شکل و به ویژه جنس سفال آن به صرف داشتن لوله در زمره ظروف لوله دار مورد بحث طبقه بندی شده است. در این مطالعه تمام ظروف لوله دار خاور نزدیک با یکدیگر مقایسه شده اند و دو نتیجه حاصل گردیده است: 1. ظروف لوله دار پیشینه ای طولانی تر از عصر آهن در ایران دارند؛ 2. ظروف لوله دار فلات ایران کهن تر از مناطق همجوار هستند. به این دلایل، ارتباط این ظروف با اقوام مهاجر ایرانی عصر آهن مردود شناخته شده است. ریخت شناسی ارائه شده از محدوده های فرهنگی ایران بسیار فراتر می رود و از این لحاظ برای مطالعه عصر آهن ایران غیر عملی و دور از دسترس به نظر می رسد. مطالعه دقیق تر این موضوع همراه با شواهدی از مواد فرهنگی یافت شده در محوطه های عصر آهن منطقه تهران شاید ما را به نتایج دیگری برساند.
کلیدواژه ها: سفال، عصر آهن، ظروف لوله ناودانی.
فیپا:
موسوی، علی، نکاتی درباره ظروف لوله ناودانی عصر آهن (600-1450 ق م)، باستان شناسی و هنر ایران (32 مقاله در بزرگداشت دکتر عزت الله نگهبان)، به کوشش عباس علیزاده، یوسف مجیدزاده، صادق ملک شهمیرزادی، مرکز نشر دانشگاهی، 1378، صفحه 174-178.