روایات عاشورایی مقتل شیخ صدوق در میزان نقد

نویسنده: محسن رفعت
شیعه پژوهی، سال سوم، شماره دهم، بهار 1396

چکیده:
مقتل الحسین موجود در کتاب الأمالی شیخ صدوق از جمله مقاتل برجای‌ مانده و قدیم شیعی است که در حدود قرن چهارم نگاشته شده است. برخی روایات موجود در این کتاب از جمله روایاتی است که دستاویز کتابهای غالیانه‌ای شد که در قرن دهم به بعد رواج پیدا کرد و بر افکار شیعه در سده‌های پس از خود تأثیر شگرفی گذاشت. شیخ صدوق پنج روایت مفصّل را در پنج مجلس نقل کرده که البته در قالب یک مقتل جامع نمی‌گنجد. علی‌رغم این که گزارش شیخ‌ صدوق بر اساس حدیث سامان یافته، اما لحن روایات وی مانند لحن ابن‌اعثم کوفی، لحنی است که در «زبان حال» استفاده می‌شود. علاوه بر لحن، روایت شیخ ‌صدوق نیز به گزارش ابن‌اعثم شباهت نزدیکی دارد، به طوری که چنین برداشت می‌شود که هر دو گزارش برآمده از قصه‌های قصه‌خوانانی است که در عراق شُهره بوده‌اند که به‌تدریج به شکل روایت در روایتگری راویان قرار گرفت و در نتیجه به شیخ‌ صدوق رسید. روایات او دربارۀ امام حسین (ع) و روز عاشورا ضمن اینکه آشفتگی‌های متنی دارد، بعضاً با وقایع مسلم تاریخی ناسازگار بوده و گاه شأن امام معصوم خدشه‌دار شده است. این بررسی می‌کوشد به برخی از این هجمه‌های تحریفی اشاره کند و مطالب تاریخی و روایی آن را بکاود.

کلیدواژه ها: الأمالی، شیخ صدوق، مقتل الحسین(ع)، روایات عاشورایی، تحریفات.

فیپا:
رفعت، محسن، روایات عاشورایی مقتل شیخ صدوق در میزان نقد، شیعه پژوهی، سال سوم، شماره دهم، بهار 1396، صفحه 113-142.