پیش از راست‌اعتقادی: آیات شیطانی در صدر اسلام
شهاب احمد
Before Orthodoxy: The Satanic Verses in Early Islam
Shahab Ahmed
یکی از بحث برانگیزترین قسمت‌های زندگی حضرت محمد (ص) مربوط به واقعه آیات شیطانی است، لحظه‌ای که مدعیانش معتقدند شیطان او را فریب داد تا آیاتی در ستایش خدایان مشرکان بخواند، گویی که این آیات بخشی از قرآن‌اند. کتاب پیش از راست‌اعتقادی: آیات شیطانی در صدر اسلام با این سؤال مواجه است که ادیان، و از جمله اسلام، چگونه حقیقت را ثابت می‌کنند. شهاب احمد، با در نظر گرفتن داستان آیه‌های شیطانی، به عنوان یک مطالعه موردی، به نحوۀ شکل‌گیری اعتقادات صحیح رسمیت‌یافته (canonized) می‌پردازد و نشان می‌دهد که مسلمانان در حدود سه قرن نخست عقیدۀ کاملاً مخالفی نسبت به این واقعه داشتند. بدین معنا که آیات شیطانی را یک واقعیت ثابت شده در تاریخ سیرۀ پیامبر تلقی می‌کردند و وقوع آن را با عصمت پیامبر در تضاد نمی‌دیدند. او در این کتاب، شرح مفصلی از نگرش روایات نسبت به این واقعه ارائه می‌دهد و زنجیرۀ اِسناد این نقل را در روایات مختلف تاریخی ردیابی و بررسی می‌کند. احمد در نهایت، با بررسی سیر تطور نگرش‌های مسلمانان در سده‌های بعد، نشان می‌دهد که چطور مسلمانان از حالت پذیرش کامل این واقعه به انکار کامل آن در عصر حاضر رسیدند.
کتاب پیش از راست‌اعتقادی: آیات شیطانی در صدر اسلام در سه فصل سامان یافته است که به ترتیب سه حوزه سند، محتوا و تحلیل همزمان متن-سند را به بحث و بررسی می گذارد. مهمترین سوالات هر فصل به شرح زیر است: زمان انتشار این روایات مربوط به چه دورۀ تاریخی است؟ در چه مناطقی، توسط چه کسانی، با چه موقعیتی نقل شده است؟ محتوای متنی این روایات چیست، چه سبکی دارند و اصلی‌ترین شباهت‌ها و تفاوت‌های آن‌ها با یکدیگر کدام است؟ هویت و ماهیت انواع مختلف این روایات و افرادی که درگیر تأیید یا انکار این واقعه هستند، دربارۀ درک و تلقی جامعه مسلمانان نخستین از حضرت محمد(ص) و ماهیت نبوت او به ما چه می‌گویند؟
به عقیدۀ شهاب احمد تفسیر واقعه آیات شیطانی، از آن جهت که مستقیماً به واکاوی ماهیت نبوت حضرت محمد(ص) می‌پردازد، از اهمیتی بسیار برخوردار است. شناخت این ماهیت، به شناخت ماهیت اسلام مرتبط است و در تعیین حدود آنچه مسلمانان می‌توانند به طور مشروع بگویند و انجام دهند نقش مهمی دارد. به همین دلیل، این کتاب یکی از موضوعات اساسی برای درک اسلام در عصر حاضر به شمار می‌آید و نحوۀ شکل‌گیری اعتقادات رسمی را به‌خوبی تشریح می‌کند. گفتنی است شهاب احمد قصد داشت این بحث را در سه جلد شرح دهد، اما مرگ نابهنگام او در سال 2015 به توقف این پروژه انجامید.
این کتاب نمونه‌ای عالی است در آموختن تحلیل محتوای متون مقدس و ترجمه آن پیشهاد می‌شود.