نویسنده: احسان یارشاطر
ایران شناسی، شماره 17، بهار 1372
چکیده:
در نگاه عمومی وطن پرست کسی است که ایران را مایه فخر عالم بشمارد و دیگران را خوار بدارد. هر که بانگش در نکوهش ناایرانیان بلندتر باشد و کینه اش نسبت به آنان ژرفتر در وطن پرستی بلندنام تر است. هر چیزی را به ضدش می توان شناخت. میزان مهر ما به وطن کینه ای است که به همسایگان ابراز کنیم. فروتنی و تواضعی که در فرد پسندیده است، آنجا که پای جامعه و کشور به میان می آید به کلی ناپسند است و خودستایی است که فضیلت به شمار می رود. اینگونه خود دوستی و کینه توزی با همسایه و بیگانه در بیشتر نقاط دنیا به صورتی خفیف تر یا شدیدتر به چشم می خورد. جنگهای قبیله ای که در بعضی از نقاط آفریقا با صحنه هایی وحشت انگیز از خشونت و قساوت هنوز بروز می کند از این قبیل است. اما اگر بناست روزی صلح و صفای پایدار در عالم برقرار شود باید دست از خودپرستی در جامه «وطن پرستی» برداشت و از پیشوایان سیاسی و فرهنگی که با بهره برداری از احساسات بدوی افراد عَلَم برتری ملی بر میدارند و به عنوان حفظ خانه و لانه، دلهای مردم را به خشم و کینه می آلایند دوری گزید. ترویج وطن پرستی آنگونه که مرسوم غالب نقاط دنیاست منافی تربیت و تلقینی است که به صلح و آسایش راهبر شود. وطن پرستی کاذب در واقع تعمیم خودخواهی ست؛ وسیله پوشیده ای برای بزرگداشت خود و تفاخر و تشویق تعرض است، اما وطن دوستی می تواند معنی شریف تری داشته باشد، معنی ای که منافی آزادگی و صلح جویی نباشد و به رفاه و بهزیستی همگانی بینجامد. بنابر این واجب است که نخست ریای وطن پرستی به معنای رایج آن را بشناسیم و زیان آن را دریابیم، سپس کوشش ما همه برای آماده کردن ذهن ها برای دفاع از خود باشد نه هجوم و دستبرد به دیگران و هم چنین در عین آنکه در حفظ آب و خاک و فرهنگ خود و ذخایر و مفاخر ملی می کوشیم از این نکته غافل نمانیم که اگر ملت پرستی مرحله پیشرفته تری از قبیله پرستی و کشمکشهای عشیره ای است، جهان دوستی نیز مرحله تکامل یافته ای از وطن پرستی است، می توان آن را ترویج کرد و عشق آن را در دلها نشاند.
کلیدواژه ها: وطن پرستی، جهان دوستی.
فیپا:
یارشاطر، احسان، وطن پرستی، ایران شناسی، شماره 17، بهار 1372، صفحه 14-19.