تبارشناسی کتاب مصباح الشریعه

نویسنده: پرویز رستگار، محسن قاسم پور، کاوس روحی برندق، اصغر محمدی
مطالعات عرفانی، دانشکده ادبیات و زبان های خارجی دانشگاه کاشان، شماره بیست و پنجم، بهار و تابستان 1396

چکیده:
«مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه» کتابی است با مضمون عرفانی و اخلاقی که به امام صادق علیه‌السلام نسبت داده شده است. اگرچه تمامی ابواب کتاب با عبارت «قال الصادق» آغاز می‌شود و این در بدو امر نشانگر آن است که این اثر متعلق به امام صادق علیه‌السلام است؛ اما درستی چنین انتسابی به جهات مختلفی همچون محتوای کتاب و استناد احادیث موجود در آن مورد نقد است. بررسی محتوایی این کتاب بر اساس تحلیل مقایسه‌ای آن با آثار صوفیه، قرائن و علائم فراوانی را آشکار می‌کند که نشان می‌دهد این کتاب شباهت چشمگیری به آثار و مواریث صوفیه دارد. این مقاله پس از بیانی اجمالی از پیشینه داوری‌هایی که درباره این کتاب صورت گرفته، خلاصه‌ای توصیفی از مهم‌ترین نسخه‌های خطی کتاب ارائه داده و سپس به بیان نشانه‌ها و قرائن موجود در آن که دال بر صوفیانه بودن کتاب است، می‌پردازد. یادکرد از عرفا و شخصیت‌های مورد توجه صوفیه، به‌کارگیری اصطلاحات ویژه ادبیات صوفیانه، ساختار و سبک نگارش صوفیانه کتاب از جمله ‌این قراین و علائم‌اند. این کتاب در برهه‌های مختلف تاریخی مورد توجه عرفا و صوفیان بوده و به دست برخی از ایشان، شروحی بر آن نگاشته شده است. به دلیل وجود چنین ادبیات صوفیانه‌ای است که برخی علمای بزرگ همچون، علامه مجلسی این سخنان را منتسب به یکی از شخصیت‌های مهم و مورد توجه صوفیه به نام شقیق بلخی می‌دانند. نوشتار حاضر با هدف تبارشناسی این کتاب، به بررسی این ویژگی‌های متنی مصباح الشریعه می‌پردازد.

کلیدواژه ها: مصباح الشریعه، صوفیه، بررسی محتوایی، امام صادق (ع).

فیپا:
رستگار، پرویز، قاسم پور، محسن، روحی برندق، کاوس، محمدی، اصغر، تبارشناسی کتاب مصباح الشریعه، مطالعات عرفانی، دانشکده ادبیات و زبان های خارجی دانشگاه کاشان، شماره بیست و پنجم، بهار و تابستان 1396، صفحه 5-36.