بحث درباره خاستگاه، تبار و چیستی انسان، از جذاب ترین و چالش برانگیزترین موضوعات علم انسان شناسی است. این که ما کیستیم و از کجا آمده ایم، از جمله مهمترین پرسش هایی است که هر انسانی در طول حیات خود با آن مواجه است. پاسخ به این پرسش ها از زوایای مختلف فلسفی، الهیاتی و دیرین انسان شناختی امکان پذیر است. دکتر حامد وحدتی نسب، دارای دکتری انسان شناسی پیش از تاریخ از دانشگاه ایالتی آریزونا – مؤسسه منشأ انسان، و دو پسا دکتری در باستان شناسی مولکولی (از دانشگاه آلبرتای کانادا) و زیست باستان شناسی (از دانشگاه آکسفورد) و صاحب تألیفات و پژوهش های متعدد، در سخنرانی خود در سوم اسفند ۱۳۹۵ در پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران به پاسخ این سؤال با رویکرد دیرین انسان شناختی پرداخت. او با اشاره به انتخاب عامدانه واژه های تکامل و تطور، برابرِ فارسی Evolution، در عنوان سخنرانی خود، بحث را با مروری بر این واژه ها آغاز کرد و واژۀ تطور (یا تحول) را، در مقابل تکامل، ترجیح داد. در ادامه، به پیشینه اندیشه های تطوری در اساطیر تمدن های کهن اشاره کرد و به توضیح سیر تاریخی شکل گیری و شکوفایی این اندیشه ها و معرفی تأثیرگذارترین دانشمندان در این زمینه پرداخت. او در بخش اصلی سخنرانی خود، پس از مرور شباهت ها و تفاوت های انسان ها و شامپانزه ها، گام به گام، نقاط و موضوعات کلیدی در روند تطور انسان، همچون زمان و جغرافیای انشقاق اجداد انسان ریخت ها از اجداد شامپانزه ها را روشن کرد. به نظر انسان شناسان آغاز راه رفتن روی دوپا کلیدی ترین رخداد در مسیر تطور انسان به حساب می آید. سپس، نخستین ابزار سازی، پیچیده تر شدن تدریجی این رخداد در گونه های مختلف انسان، رخدادهای اقلیمی و تغییرات ریختی گونه های انسانی که منجر به خروج آنها از قاره آفریقا در دورۀ بعد از انسانِ راست قامت/کارگر شد، با شواهد و مدارکی تبیین گردید. این شواهدِ مراحل مختلفِ رشد از مطالعات زیست-باستان شناختی و جدیدترین مطالعات ژنتیکی به دست آمده بودند و سخنران در باره هر یک از آنها توضیح کافی داد. از دیگر نکات جالب توجه این سخنرانی گزارش موقعیت جغرافیایی کلیدی ایران در مهاجرت گونه های انسانی به شرق و مسیرهای این مهاجرت ها بود.
حاضران در این جلسه، ضمن دریافت دیدی کلی دربارۀ روند تطور انسان، با تغییرات تدریجی در سبک زندگی گونه های انسانی، از گردآوری مواد غذایی گرفته تا اختراع و کنترل آتش، نحوۀ شکار، زندگی در قالب دسته ها، اهلی سازی جانوران، اِبداع کشاورزی و پیامدهای آن، گسترش دسته ها و شکل-گیری جوامع بزرگ بشری آشنا شدند.
گزارشگر: دکتر مرضیه کاظمی