درآمدی بر فلسفۀ عملی ایمانوئل کانت
قانون اخلاقی در درون من مجموعهای است از مقالات اُتفرید هوفه، فیلسوف کانتشناس آلمانی معاصر که آثار پرشماری در فلسفۀ اخلاق، فلسفۀ حق و فلسفۀ دین کانت دارد. مترجم کتاب، رضا مصیبی، از شاگردان هوفه، هم اکنون استاد فلسفۀ دانشگاه بوخوم و کانتپژوهی خوب و دقیق است. او در این کتاب مجموعهای از مقالات استادش را از چهار کتاب انتخاب کرده و به فارسی برگردانده است. هوفه در مقدمهاش بر ترجمۀ فارسی میگوید: «برداشت من در جریان سفرم به ایران این بود که وزن و اعتبار فلسفه در این سرزمین از زمان انقلاب اسلامی به این سو در حوزههای علمیه، و البته بدون تردید در دانشگاهها… به نحو چشمگیری فزونی گرفته است. … در سرزمینی که در کنار وابستگی عمیق مذهبیاش در عین حال از کشش خود به سکولاریزاسیون بیخبر نیست، فلسفۀ اخلاق خودآیین کانت میتواند با نسبت وثیقی که با موضوعاتی چون غایتشناسی اخلاقی و حتی وحی الهی بر مبنای عقل عملی دارد، سخت مورد اقبال قرار گیرد.» (هوفه، 1392، ص10-11). بنابراین مصیبی و هوفه مجموعهای از موضوعات فلسفۀ عملی کانت و مقالههایی را برگزیدهاند که هم زمینۀ طرح آنها در فضای فلسفۀ ایران وجود دارد، هم در موقعیت امروزین ما ضرورت دارد و هم میتواند نقطۀ آغاز خوبی باشد برای پژوهشهای بعدی.
کتاب هفت فصل دارد و از کلیترین مسائل فلسفۀ عملی کانت به تدریج به سراغ مفاهیمی جزئیتر، از جمله عدالت سیاسی، حقوق خصوصی و عمومی میرود؛ یعنی به سراغ مضامینی که کمتر در زبان فارسی به آن توجه شده است. فصل نخست از پرسش بنیادین اخلاق کانت آغاز میکند: «چه باید بکنم؟» و در پاسخ به آن برخی از مهمترین و دشوارترین مفاهیم فلسفۀ اخلاق کانت، مانند امر مطلق، ماکسیمها و خودآیینی را شرح میدهد.
فصل سوم کتاب حتی مستقل از دو فصل قبلی خواندنی است: شرحی مختصر، حدود سی صفحه، از نقد عقل عملی که البته در پیشگفتار به درستی توصیه شده که همراه با متن نقد عقل عملی خوانده شود. چهار فصل بعدی به مضامینی جزئیتر میپردازند که حوزۀ تخصصی هوفه و مصیبی نیز هست: فلسفۀ حق، فلسفۀ تاریخ و دین کانت. چهار فصل قانون اخلاقی شامل مقالههای روشنگر هوفه در نسبت حق و اخلاق، فلسفۀ حق و دولت، فلسفۀ تاریخ و دین و در نهایت اندیشههای سیاسی کانت است که به روشنی و بسیار دقیق نوشته شده است. کتابشناسی هوفه و کتابشناسی عمومی کانت در پایان کتاب راهنمایی غنی و روزآمد است که میتواند مبدأ مطالعۀ دانشجویان فلسفه، کانتپژوهان و علاقمندان فلسفۀ کانت باشد.
«خلاصهای از یادداشت گلنار نریمانی در نشریۀ رود»