امیل یا آموزش و پرورش

ژان ژاک روسو فیلسوف قرن هجدهم و پایه‌‌گذار علم تعلیم و تربیت است. وی در این زمینه آثار برجسته‌‌ای چون قرارداد اجتماعی، اعترافات، امیل یا آموزش و پرورش و … را از خود به جای گذاشته است.
کتاب امیل یا آموزش و پرورش طی سال 1762م به نگارش در آمد. به زعم روسو بشر در اصل پاک و خوب زاده می‌‌شود و بدی‌‌ها و معایب او مولد جامعه‌‌ای است که بد اداره می‌‌شود و به طفل تربیت غلط می‌‌دهد. روسو به اصل تربیت طبیعی معتقد است، نه اصولی که بر اساس قراردادهای اجتماعی و مدرسه‌‌ای برای تربیت کودک تدوین شده است. عقیدۀ بی‌‌سابقه و سبک نوین تعلیم و تربیت و عرضه کردن اندیشه‌‌های مذهبی که بدون پرده‌‌پوشی و با استدلال‌های فراوان صورت گرفته بود، موجب شد تا دستور سوزاندن کتاب امیل صادر شود و روسو نیز به زندان محکوم گردد.
روسو در این کتاب ـ که به اعتقاد بسیاری نسل دورۀ اول انقلاب فرانسه را پرورش داده است ـ کوشیده است تا فکر و اخلاق انسان را از طریق علم تعلیم و تربیت ارتقا دهد و اصولی را در این زمینه پی‌‌ریزی نماید. کتاب در پنج بخش با این مباحث تدوین شده است: مراحل مختلف رشد، ویژگی‌های اخلاقی کودکان، دروسی که باید تدریس شود، نقش آموزش نظری و تجربی، نقش ورزش در تربیت، و نقش جامعه و خانواده در تربیت.