اتلو

نخستین کسی که متن کامل دو اثر شکسپیر را از انگلیسی به فارسی برگردانده ابوالقاسم خان ناصرالملک است. در واقع حاصل تمام جست‌وجوها، سیاه‌مشق‌ها و تجربه‌ها را در زمینۀ ترجمۀ آثار نمایشی فرنگی از زمانی که گزارش مردم‌گریز در استانبول و توسط میرزا حبیب اصفهانی به فارسی برگردانده شد تا دورۀ مشروطه که آثار بسیاری از نمایشنامه‌نویسان مختلف به فارسی ترجمه شد، باید در ترجمۀ داستان غم‌انگیز اتلو مغربی در وندیک جست‌وجو کرد، زیرا که مترجم به اظهار ناقدان، برگردانی زیبا، شیوا و تا حد ممکن دقیق از اثر جاودان شکسپیر به فارسی ارائه داده است.
برجستگی کار ناصرالملک وقتی بارزتر می‌شود که می‌بینیم چنین نثر رسا و زیبا و باطراوت و زنده‌ای را در زمانه‌ای پدید آورده است که روند فرسوده‌شدن نثر ادبی و تاریخی فارسی به هفتصدمین سال خود نزدیک می‌شده و طرز نویسندگی زشت و نارسا و کهنۀ دیوانیان رمق از هر نوشته‌ای گرفته بوده است و شگفت‌آور آنکه ناصرالملک خود سال‌ها در زمرۀ همان دیوانیان به ترجمۀ شفاهی، به احتمال قوی به همان طرز دیوانی، مشغول بوده است. اما مایۀ فراوان از ادب فارسی و آگاهی از سیر تحول تفکر ادبی در جهان سبب شده است که در ترجمۀ او کمترین اثری از فرسودگی و نارسایی نثر آن زمان به چشم نمی‌خورد.