نویسنده: مرتضی مردیها
نقد و نظر، سال چهارم، شماره ۱۳-۱۴، زمستان ۱۳۷۶-۱۳۷۷
فیپا:
مردیها، مرتضی، ” توازی علم و اخلاق اجتماعی “، نقد و نظر، سال چهارم، شماره۱۳-۱۴، زمستان ۱۳۷۶-۱۳۷۷، صفحه ۳۶۶-۳۸۴.
از هنگامى كه ديويد هيوم، تجربه گراى مشهور انگليسى، ميان قضاياى علمى و اخلاقى خط كشيد و اين دو حوزه را كاملا متفاوت دانست، اهل تحليل اين نكته را از او آموختند كه تنها با ارتكاب يك مغالطه منطقى مىتوان قصهاى سرود كه با گزارههاى خبرى آغاز كند و با وصاياى تكليفى به پايان برد؛ و البته دعواى استدلال، و نه خطابه، داشته باشد. به اين ترتيب، كسانى كه در چارچوب پارادايم فلسفه تحليلى تعليمات عقلى ديده بودند، تصديق كردند كه جهان واقع و هر آنچه در آن روى مىدهد و هر آنچه علم از آن روايت مىكند، راهى به سوى كشف يا تاسيس شايسته ها و بايسته ها نمىگشايد. اين فقره ها، يا ترجمان احوال عاطفى است و سرانجام به پارهاى خوشامدها و بدآمدها فروكاستنى است و يا اگر هم چنين نباشد و بتوان از آن دستگاهى منظوم بركشيد، اين قدر هست كه بناى آن بر مبانى علمى و اخبارى، منطقا نارواست و از يكى به ديگرى راهى نيست؛ براى مثال، از اين كه روند نظام طبيعت بر تنازع بقاست، در نم ىآيد كه بايد عليه قوى پنجه گان شوريد و نظامى عادلانه ساخت و يا اين كه بايد خردان و پستان را كوبيد و با رشد تكاملى همسو شد.