نویسنده: جلال توکلیان
كیان، سال هشتم، شماره ۴۲، 1377
اندیشه ورزی بزرگان دین در مسائل جدید، متبین نگاه دیندارانه به آن مسائل است. حادثه بزرگ مشروطیت، نشانگر مواجهه اندیشه سنتی جامعه ایران با تفکر جدید ملهم از فرهنگ غرب بوده است. پاره ای از مراجع بزرگ دین، با این حادثه همراهی کردند و پاره ای دیگر روی گردانیدند. این امر نیازمند تحلیل های گوناگون از زوایای متعدد است. آیا موافقت ها و مخالفت ها با این حرکت اجتماعی نوین در آن روزگار، زاییده پیش فرض های ناگفته در کنه ذهن و اندیشه رهبران دینی نبوده است؟ آیا توانایی فهم تبعات ناشی از قبول فرهنگ و ارزش های جدید مغرب زمین، مبنای مخالفت با ایده مشروطیت بوده است یا عدم توانایی فهم نتایج پذیرش آن ایده، مبنای موافقت با آن؟ سؤالاتی از این دست ناگزیر باید مطرح شود و جواب محققانه یابد.
فیپا:
توكلیان، جلال، اندیشه سیاسی آخوند خراسانی، كیان، سال هشتم، شماره ۴۲، ۱۳۷۷، صفحه ۴۵-۵۲.