نویسنده: احمد پاکتچی
دائرة المعارف بزرگ اسلامی، جلد ششم، 1373
اجماع، اصطلاحی است اصولی برای گونه‌ای از اتفاق آراء که سومین دلیل از ادلۀ فقه شمرده می‌شود و پس از کتاب و سنت جای می‌گیرد. اگرچه تعاریف ارائه شده از اجماع در جهات مختلف با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند، ولی در بیشتر تعریف‌ها، اجماع عبارت از اتفاق‌نظر عالمان هر عصر در امری از امور دینی دانسته شده است. برخی از اصولیان متأخر، برای پرهیز از هر یک از موارد اختلاف، در یک تعبیر بسیار کلی و البته مهم، اجماع را «اتفاق‌نظری خاص بر امری از امور دین» دانسته‌اند. اصولیان همواره در جهت اثبات حجیت اجماع، تلاش پیگیری برای یافتن دلیلی از ادلۀ سه‌گانۀ کتاب، سنت و عقل به عمل آورده‌اند. نخستین آیۀ مورد تمسک آنان آیۀ 115 از سورۀ نساء است که در آن «پیروی راه مؤمنان» (اتباع سبیل مؤمنین) امری تخلف‌ناپذیر دانسته شده است. علاوه بر این، به دو آیۀ دیگر (143 بقره و 110 آل‌عمران) که در آنها «امت پیامبر(ص)» ستوده شده است، به‌عنوان مؤیدی بر حجت‌بودن اجماع امت، استشهاد شده است. به هر روی دلالت هیچ یک از آیات یاد شده در اثبات حجیت اجماع صریح نبوده و از سوی جمعی از صاحب‌نظران تمسک به آنها مورد نقد قرار گرفته است.
فیپا:
پاکتچی، احمد، اجماع، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، جلد ششم، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 1373، صفحۀ 615-632.
برای مطالعۀ کامل مقاله به اینجا مراجعه کنید.