نویسنده: میرروح الله محمدی
پژوهش هایی درباره تاریخ، فرهنگ و تمدن ایران (مجموعه مقالات سومین همایش باستان شناسان ایران به کوشش شهرام زارع)، انتشارات بصیرت، 1391
چکیده:
نادر تپه سیِ اَصلاندوز که در غربی ترین بخش دشت مغان واقع شده، در سال 1382 توسط نگارنده مورد بررسی باستان شناسی قرار گرفت. با مطالعه داده های سفالی حاصل از بررسی، چندین دوره استقراری از عصر مفرغ قدیم تا دوره ایلخانی شناسایی شد. استقرار عصر مفرغ قدیم نادر تپه سی -که موضوع مقاله حاضر است- بعد از لایه های اشکانی، مهمترین دوره استقراری این محوطه محسوب می شود. عصر مفرغ قدیمِ جنوب قفقاز، شرق آناتولی و شمال غرب ایران همزمان با ظهور فرهنگ کورا-ارس است. این فرهنگ از 3600/3700 پ م شروع شده، تا 2000 پ م ادامه پیدا می کند و دارای سه مرحله است. سفال های کورا-ارس نادر تپه سی شامل چهار طیف رنگی خاکستری روشن، خاکستری تیره، نارنجی و قهوه ای است. در میان این مجموعه سفالی می توان نمونه های شاخص هر سه مرحله کورا-ارس را مشاهده نمود. مقایسه سفال های کورا-ارس نادر تپه سی با نمونه های همزمان مناطق همجوار دشت مغان نشان می دهد که نادر تپه سی در عصر مفرغ قدیم با مناطق غربی جمهوری آذربایجان (استپ های حد فاصل دو رود کورا و ارس، حوضه شرقی رود کورا و شمال رود ارس) بیشترین ارتباط را داشته است. همچنین سفال های کورا-ارسِ شناسایی شده از جنوب گرجستان و منطقه نخجوان همانندی های بسیاری با سفال های کورا-ارس نادر تپه سی دارند. به نظر می رسد که عوامل جغرافیایی به خصوص ناهمواری ها در عصر مفرغ قدیم نقش قابل توجهی در چگونگی و میزان ارتباط نادر تپه سی و به تبع آن دشت مغان با مناطق همجوار داشته است. با توجه به مطالعات انجام شده، نادر تپه سی به دلیل موقعیت مکانی خاص خود می تواند به عنوان محوطه ای کلیدی در راستای شناخت چگونگی گسترش فرهنگ کورا-ارس به مناطق درونی فلات ایران نظیر دشت قزوین و منطقه همدان باشد.
کلیدواژه ها: نادر تپه سی، فرهنگ کورا-ارس، عصر مفرغ قدیم، دشت مغان، ارتباط فرهنگی.
فیپا:
محمدی، میرروح الله، مطالعه فرهنگ کورا-ارس در دشت مغان: بر اساس سفال های به دست آمده از بررسی باستان شناختی نادر تپه سی اصلاندوز، آذربایجان شرقی، پژوهش هایی درباره تاریخ، فرهنگ و تمدن ایران (مجموعه مقالات سومین همایش باستان شناسان ایران به کوشش شهرام زارع)، انتشارات بصیرت، 1391، صفحه 81-95.