نویسنده: محمد حسین اصفهانی
مترجم: صادق لاریجانی
نقد و نظر، سال چهارم، شماره ۱۳-۱۴، زمستان ۱۳۷۶-۱۳۷۷
فیپا:
اصفهانی، محمد حسین، ” حسن و قبح عقلی و قاعده ملازمه “، ترجمه و تعلیق صادق لاریجانی، نقد و نظر، سال چهارم، شماره۱۳-۱۴، زمستان ۱۳۷۶-۱۳۷۷، صفحه ۱۲۹-۱۶۶.
قوه عاقله شانش تعقل و فعليتش فعليت عاقليت است؛ همانگونه كه در ساير قواى ظاهرى و باطنى، امر بدين منوال است. هم قوه عاقله و هم ديگر قواى موجود در انسان، فقط فعليتى را مىپذيرند كه به نحو قوه و (استعداد)، واجد آن هستند. قوه عاقله داراى بعث (برانگيختن) و زجر (بازداشتن) و نيز اثبات شيئى براى شىء ديگر نيست؛ بلكه شانش صرفا تعقل شيئى است كه از غير ناحيه جوهر عاقل ثابت است. تفاوت عقل نظرى با عقل عملى هم به تفاوت مدركات آنهاست: (۱) از اين لحاظ كه آيا مدرك شيئى است كه شايستگى تعلق علم را دارد يا شايستگى فعل و ترك را. از مدركات عقلى، كه داخل در احكام عقل عملى است و برگرفته از آراء بديهى مشترك بين عقلاست و گاهى «قضاياى مشهوره» و گاهى «آراء محموده» ناميده مىشود، قضيه «حسن عدل و احسان» و «قبح ظلم و عدوان» است.