نویسنده: الهه شاه پسند و آلاء وحیدنیا
دو فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات قرآن و حدیث، سال یازدهم، شماره دوم، 1397
تأثير عقيدۀ «مذكّر انگاری قرآن» بر قرائات هفتگانه
ابن‌مسعود، قرآن را مذكّر خوانده و از قاريان دعوت كرده است كه متناسب با يك امر مذكّر با آن مواجه شوند. او از آنها مي‌خواهد در هنگام ترديد بين تاء و ياء، اصل را بر ياء قرار دهند. تلاش براي فهم معناي اين سخن، به انگارة فرهنگ عربی در مذكّر شمردن آنچه در نظر او گرانمايه است، باز مي‌گردد. با همين ديدگاه، عالمان حديث و ادب نيز خود را ذكور و علمشان را مذكّر خوانده‌اند. گذشته از چنين ديدگاهي، با توجه به جايگاه تأثيرگذار ابن‌مسعود در قرائات قاريان صدر اسلام، و نيز صورت خبر او كه به يك اصل قِرائي شبيه است، بررسي تأثيرپذيری يا عدم تأثيرپذيری قاريان از سخن او، مسألة اين پژوهش را تشكيل داده است. اين مقاله به منظور بررسي نقش اين اصل قِرائي بر قرائات هفتگانه، به تحليل متني و سَنَدي اين اخبار پرداخته و از اين رهگذر به زمان تقريبی و مكان رواج آنها دست يافته است. از سوي ديگر، نویسندگان مقاله قرائاتي را كه بين تذكير و تأنيث افعالِ با فاعل مؤنث مردد هستند گردآوری و ميزان ذکوریت در هر يك را استخراج كرده و دريافته اند كه قرائت حَمزه، كِسائي و عاصم، به ترتيب از بيشترين ميزان ذكوريت برخوردارند. اين مسأله، مؤيدي است بر تأثير زياد ابن‌مسعود بر قرائات كوفی؛ چنان كه بيشتر اين اخبار نيز در كوفه رواج داشته‌اند.
واژگان كليدی: قرائات هفتگانه، ابن‌مسعود، حمزه، كسائی، كوفه، مذكّر و مؤنث، تذكير قرآن
فیپا:
شاه پسند، الهه و وحیدنیا، آلاء، “تأثير عقيدۀ «مذكّر انگاری قرآن» بر قرائات هفتگانه”، دو فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات قرآن و حدیث، سال یازدهم، شماره دوم، 1397، ص111-134.
