«مدخلی بر خداشناسی اسلامی: جستاری در خداشناسی تطبیقی»، نگاشته مشترک لوئی گارده و ژرژ قنواتی، سالها زودتر از اینها باید به فارسی درمی آمد، اما زمان برای آثار کلاسیک هیچ گاه دیر نیست. این کتاب مهم درباره علم کلام اسلامی و الهیات مسیحی از همان زمان انتشارش مورد توجه محققان بوده است (این را هم از مدخل مطالعات اسلامی در دایره المعارف دین، ویراسته الیاده می توان فهمید و هم از مقدمه لوئی ماسینیون بر این کتاب)؛ در میان فارسی زبانان بیشتر از طریق ترجمه سه جلدی عربی آن به قلم صبحی صالح و فرید جبر، دو دانشمند مطرح علوم اسلامی، با عنوان «فلسفه اندیشه دینی در اسلام و مسیحیت» شناخته شده است.
این کتاب ساختاری سه بخشی دارد: بخش نخست درباره ساختار علم کلام اسلامی (دوره بندیهای و روشهای گوناگون آن؛ جایگاه آن در میان سایر علوم؛ و ساختار عقایدنامه ها)؛ بخش دوم درباره الاهیات مسیحی با ارجاع به اندیشه اسلامی؛ و بخش پایانی مقایسه میان علم کلام اسلامی و الاهیات مسیحی. تک تک این بخشها را کتابی مستقل می توان در نظر گرفت.
نکته مهمی که مورد توجه مولفان در بخش سوم قرار گرفته است این است که در کلام اسلامی، به خلاف الاهیات مسیحی، اصول ثابتی برای تعیین حدود دینداری، از آن سنخ که در شوراهای گوناگون مسیحی ــ از جمله مهمترین آنها، شورای نیقیقیه ــ مطرح شده است، وجود ندارد. این امر سبب شده که تعیین دایره دیندار و خارج از دین در اسلام امری سیال گردد، که البته لوازم خاص خود را هم در پی داشته است.
این کتاب به همت جناب آقای احسان موسوی خلخالی، مترجم فاضل، در یک جلد از زبان عربی به فارسی برگردانده شده و در جای خود اشاره هایی نیز به مطالب شیعی شده، به جبران نقصی که لویی ماسینیون در مقدمه خود بدان اشاره کرده است. سپاس فراوان از مترجم محترم و انتشارات حکمت که آن را به شکلی پاکیزه در اختیار نهاده است.
فلسفه اندیشه دینی در اسلام و مسیحیت، نوشته لویی گارده و ژرژ قنواتی (بر مبنای ترجمه عربی صبحی صالح و فرید جبر)، ترجمه احسان موسوی خلخالی، انتشارات حکمت، آبان ۱۳۹۶، ۸۰۴ صفحه، ۷۵۰۰۰ تومان (جلد سخت).
نوشته: حسین خندق آبادی