مهمترین منابع جغرافیای تاریخی (جغرافیای عمومی نه جغرافیای شهرهای خاص مانند مکه و مدینه) در جهان اسلام به ترتیب تاریخ دورۀ حیات مؤلفان در این جا فهرست شده‌اند. این فهرست به محقق کمک می‌دهد تا تغییرات و تحولاتی را دریابد که در فرآیند تعریف جغرافیا و مشخصه‌های شهرهای اسلامی در طولِ تاریخِ پیدایش و گسترش اسلام پدید آمده‌اند. با نگاهی به این فهرست می‌توان دریافت که محققان مسلمان از ابتدای قرن سوم به اهمیت کتابت آثاری در زمینه جغرافیا پی بردند و در این راه از سایرین پیشگام بودند. مؤلفان این کتابها را می‌توان در یک تقسیم کلی به دو مکتب عراقی (که مرکز عالم را بغداد می‌دانستند و به جغرافیای همۀ مناطق جهان شناخته شدۀ آن زمان پرداخته‌اند) و مکتب بلخی، تابعان ابوزید بلخی متوفی 322 (که مرکز عالم را مکه می‌دانستند و فقط به جغرافیای بلاد اسلامی پرداخته‌اند). برای مطالعۀ بیشتر درباره تفاوت این دو مکتب به این مقاله مراجعه کنید. برای تهیه این کتابها می توانید از بخش فروش سایت آثار برتر درخواست کنید.
- 1- یعقوبی، احمد بن اسحاق (292)، کتاب البُلدان، چاپ دِخُویه، لیدن 1892، چاپ افست 1967.
- 2- ابن رُستَه (بین 290-300)، الاعلاق النفیسة، تصحیح دخویه، لایدن، 1891م.
3- ابن فقیه (قرن سوم)، کتاب البُلدان، چاپ یوسف الهادی، بیروت 1416/1996.
- 4- اصفهانی، حسن بن عبدالله (قرن سوم)، بِلاد العرب، تحقیق حمد الجاسر، ریاض، دارالیمامه، 1968.
- 5- ابن خردادبه، عبیدالله بن عبدالله (300)، المسالک و الممالک، تحقیق دِخُویه، لیدن 1895. حسین قره چانلو آن را به فارسی ترجمه و در تهران 1370 منتشر کرده است.
- 5- ابن سرابیون (سهراب، نیمه نخست سده 4)، الاقالیم السبعه الی نهایة العمارة، تصحیح هاسن فون مژیک، وین، 1930م.
6– اصطخری، ابراهیم بن محمد (حدود 346)، کتاب المَسالک و المَمالِک، چاپ دِخُویه، لیدن 1870، چاپ افست 1927، 1967. محمد بن سعید نخجوانی معروف به ابن ساوجی (قرن هشتم) این کتاب را به فارسی ترجمه کرده و به کوشش ایرج افشار در 1354 منتشر شده است.
- 7- مسعودی، علی بن الحسین (346)، التنبیه و الاشراف، تصحیح عبد الله اسماعیل الصاوی، قاهرة،دار الصاوی، بی‌تا.
- 8- حدود العالم من المشرق الی المغرب، مؤلفی ناشناخته، تحقیق و چاپ منوچهر ستوده، تهران، دانشگاه تهران، 1340ش/1362.
- 9- ابوریحان بیرونی (340)، الآثار الباقیة عن القرون الخالیة، لایپزیگ، هاراسوئیت، 1923.
- 10- مَقدِسی، محمد بن احمد (پس از 381)، کتاب اَحسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، چاپ دِخُویه، لیدن 1877، چاپ افست 1967. علینقی منزوی ترجمۀ فارسی این کتاب را در 1361ش منتشر کرده است.
- 11- ابن حَوقل (قرن چهارم، پس از 367)، صورة الارض، تصحیح جی. ایچ. کرامرس، لیدن، بریل 1967/1346. جعفر شعار این کتاب را به فارسی ترجمه و منتشر کرده است.
- 12- مَرزوقی اصفهانی، احمد بن محمد (421)، کتاب الأزمنة والأمکنة، بیروت، بی‌تا.
13– ناصر خسرو (481)، سفرنامه، به کوشش محمد رضا توکلی صابری، تهران، علمی فرهنگی، 1399.
14- زُهری، محمد بن ابی بکر (قرن ششم)، الجغرافیة، ترجمه و تحقیق حسین قره چانلو، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1382ش.
- 15- ادریسی، محمد بن محمد (493-560)، نُزهة المُشتاق فی اختراق الآفاق، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، بنیاد ایرانشناسی، 1388.
16- ابن جبیر، محمد بن احمد، رحلة، بیروت، دار صادر، 1404/1362ش. این کتاب را پرویز اتابکی ترجمه کرده و انتشارات آستان قدس رضوی در 1370ش منتشر کرده است.
- 17- یاقوت حَمَوی (574-626)، کتاب مُعجَم البُلدان، چاپ فِردیناند وُوستِنفُلد، لایپزیگ 1866-1873، 6 جلد، چاپ افست تهران 1965.
- 18- قزوینی، زکریا بن محمد (682)، آثار البلاد و اخبار العباد، گوتینگن 1848. چاپ مجدد در 2 جلد به تصحیح محمد شاهمرادی، تهران، دانشگاه تهران، 1371ش.
- 19- هفت کشور، یا صُوَر الاقالیم، از مؤلفی ناشناخته (تاریخ تألیف 748ق)، چاپ منوچهر ستوده، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1353ش.
- 20- ابن فضل الله عُمری (700-749)، مَسالک الأبصار فی ممالک الأمصار، بیروت، مکتبة الثقافة الدینیة، 2009/1388.
- 21- حمدالله مستوفی، حمد الله بن ابی بکر (750)، نزهة القلوب، به کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران، انتشارات طهوری، 1336.
22- حافظ ابرو، عبدالله بن لطف الله (حدود 834)، جغرافیای حافظ ابرو، به کوشش نَجیب مایل هِرَوی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1349ش.
- 23- سخاوی، محمد بن عبدالرحمان (902)، البُلدانیات، تحقیق حسام بن محمد القِطان، ریاض، دارالعطاء، 2001م.
- 24– بروسوی، محمد بن علی مشهور به ابن سباهی زاده (997)، أوضح المسالک الی معرفة البُلدان والممالک، بیروت، دارالغرب، 2008.
- 25- فَسایی، حسن بن حسن (1316ق/1279ش)، فارسنامه ناصری، تصحیح و تحشیه، منصور رستگار فسایی، تهران، امیرکبیر، 1367ش.
- 26- لسترینچ، گای (1854-1933)، بُلدان الخلافة الشرقیة، نقله الی العربیة کورکیس عوّاد، قم 1370ش. این کتاب جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی بر اساس منابع قدیم است.
- 27- کِراچکوفسکی، ایگناتی (1883-1951)، تاریخ الأدب الجغرافی العربی، تعریب، دو جلد، قاهره، جامعة الدول العربیة، 1963. ابوالقاسم پاینده این کتاب را با عنوان تاریخ نوشته‌های جغرافیایی در جهان اسلام به فارسی ترجمه و انتشارات علمی فرهنگی آن را در 1379ش منتشر کرده است. این کتاب ارزیابی و محتواشناسی کتابهای جغرافیایی قدیم است.
- 28- خانجی، محمد امین (معاصر)، کتاب مُنجِّم العُمران فی المستدرک علی مُعجم البُلدان، قم، مطبعة السعادة [بی‌تا].
- 29- جاسر، حمد (معاصر)، المعجم الجغرافی للبلاد العربیة السعودیة، 2 جلد، ریاض، دارالیمامه، 1977/1356.
- 30- قره چانلو، حسین (1319-1397)، جغرافیای تاریخی کشورهای اسلامی، تهران، سمت، 1380ش.
- 31- تِشنر، فرانتس گوستاو (1888-1967)، تاریخچۀ جغرافیا در تمدن اسلامی، ترجمۀ محمد حسن گنجی، تهران، کتاب مرجع، 1387ش.