مهم‌ترین منابع اخلاق اسلامی

مهم‌ترین آثار در قلمرو اخلاق اسلامی به ترتیب تاریخ دورۀ حیات مؤلفان در این جا فهرست شده‌اند. این فهرست به محقق کمک می‌دهد تا تغییرات و تحولاتی را دریابد که در فرآیند شکل‌گیری و بسط اخلاق عملی به معنای موعظه‌ها و سبک زندگی مسلمانان پدید آمده‌اند. مهم‌ترین ویژگی این آثار ابتنای آنها به لحاظ نظری و به طور عام بر اخلاق ارسطو و به طور خاص در قلمرو تعریف مفاهیم اخلاقی بر نظریۀ حد وسط اوست. اخلاق اسلامی در مقام علم اخلاق و فلسفۀ اخلاق از رشد و بالندگی قابل توجهی برخوردار نبوده است و در این قلمروها به تحقیقات و تولید آثاری نیاز است. برای تهیۀ کتاب‌های زیر می‌توانید از بخش فروش سایت آثار برتر درخواست کنید.

1.    حارث مُحاسبی،‌ حارث‌بن‌اسد (165-243)،‌ الرِعایةُ لِحقوق الله، ‌تحقیق عبدالقادر احمد عطاء،‌ بیروت، دارالکتب العلمیه، [ بی تا]؛


2.    همو،‌ الوَصایا اَوِ النَّصائِحُ الدینیة وَ النَّفَحاتُ القُدسیة لِنفعِ جمیعِ البَریّة، ‌تحقیق عبدالقادر احمد عطاء، قاهره 1965م؛


3.    ابن اَبِی الدّنیا،‌ عبدالله بن محمد (208-281)،‌ مجموعة رسائل اِبنِ اَبِی الدُّنیا، تحقیق احمد فرید مزیدی، ‌بیروت، دارالکتب العلمیه، 2010م؛


4.    ‌ رازی، محمد بن زکریا (251-313)، الطبُّ الروحانی، ‌چاپ شده در رسائل فلسفیة،‌ طهران، مکتبه المرتضویه، [بی تا]؛


5.    فارابی،‌ محمد بن محمد (260-339)،‌ فُصُولٌ مُنتَزَعَةٌ‌،‌ مقدمه و تحقیق فوزی متری نجار، بیروت، دار المشرق، 1405ق؛


6.    یحیی بن عَدی (280-364)،‌ تهذیب الاخلاق، ‌مقدمه و تصحیح و ترجمه محمد دامادی، ‌تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1365ش؛


7.    عامری‌، محمد بن یوسف (؟-381)،‌ السعادة‌ و الِاسعاد فِی السیرة الانسانیة، ‌با مقدمه مجتبی مینوی، ‌تهران، ‌دانشگاه تهران، 1336ش؛


8.    ابن مِسکُویَه،‌ احمد بن محمد (320-421)،‌ تهذیب الاخلاق و تطهیرالاَعراق،‌ به تصحیح  قسطنطین زریق، ‌بیروت، ‌الجامعه الامیرکیه، 1966م؛


9.    کَراجَکی‌، محمد بن علی (؟-449)، معدن الجواهر و ریاضة ‌الخواطر، تحقیق علیرضا هزار، قم، دلیل ما، 1422ق؛


10.  ماوَردی،‌ علی بن محمد (364-450)،‌ ادب الدنیا و الدین،‌ بیروت، دارالمکتبة الحیاة، 1987م؛


11.  بیهقی‌، احمد بن حسین (384-458)، شُعَب الایمان،‌ تحقیق محمدسعید بسیونی زغلول، بیروت، دارالکتب العلمیه، 2000م؛


12.  راغب اصفهانی، حسین بن محمد (؟-502)، تفصیل النشأتین و تحصیل السَّعادتَین، بیروت، منشورات دار مکتبه الاحیاء، 1983م؛


13.  همو،‌ الذریعة  الی مکارم الشریعة، تحقیق عبدالرووف سعد، ‌قم، الرضی، 1393ق؛


14.  غزالی، ‌محمد بن محمد (450-505) احیاء علوم الدین، ‌بیروت، دارالکتب العلمیه، 1406ق؛

از جمله شرح های این کتاب:

–       همو،‌ الاملاء عن اشکالات الاحیاء، ‌بیروت، دارالکتب العلمیه، 1406ق.

–       حافظ عراقی،‌ عبدالرحیم بن حسین (725-806)، المغنی عن حمل الاسفار فی تخریج ما فی الاحیاء من الاخبار، ‌بیروت، دارالکتب العلمیه، 1406ق؛

–       عیدروس، عبدالقادر بن شیخ (978-1038)، تعریف الاحیاء بفضائل الاحیاء، ‌بیروت، دارالکتب العلمیه، 1406ق؛

–       محسن کاشانی، محمد بن مرتضی (1006-1091)،‌ المَحَجّةُ البَیضاء فی تهذیب الاحیاء، ‌به تصحیح علی اکبر غفاری،‌ بیروت، الاعلمی، 1403ق/1983م؛

–       حسینی زَبیدی،‌ محمد بن محمد، اتحاف السادة المتقین بشرح احیاء علوم الدین، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1409ق؛


15.  همو، روضة‌ الطالبین و عمدة السالکین،‌ بیروت، دارالنهضه الحدیثه،‌ بی تا؛


16.  همو، کیمیای سعادت،‌ تصحیح احمد آرام،‌[بی جا]، ‌محمد، 1370ش؛


17.  همو،‌ منهاج العابدین،‌ بیروت، دارالجیل، 1409ق؛


18.  فتال نیشابوری،‌ محمد بن احمد (؟- 508)، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین،‌ ترجمه و حاشیه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشر نی، 1366ش؛


19.  طبرسی، حسن بن فضل (548)، مکارم الاخلاق، تصحیح علاء الدین علوی طالقانی، طهران، دارالکتب الاسلامیه، 1376ق؛


20.  ابن جوزی،‌ عبدالرحمن بن علی (508-597)،‌ ذم الهوی،‌ تحقیق مصطفی عبدالواحد محمد غزالی‌، [بی جا]، دارالکتب الحدیثه، 1381ق/1962م؛


21.  همو، صید الخاطر، تحقیق محمد غزالی، قاهره، نهضه مصر، 2008م؛


22.  ورام،‌ مسعود بن عیسی (؟-605)، تنبیه الخواطِر و نُزهَةُ النَّواظِر، معروف به مجموعه ورام، تهران، آخوندی [1376ق]؛


23.  سُلَمی، عبدالسلام بن حسن (577-660)، شجرة المعارف و الاحوال و صالح الاقوال و الاعمال، بیروت، دارالکتب العلمیه، 2003م؛


24.  ابن طاووس، علی بن موسی (589-664)، کشف المُحَجَّة لِثَمَرةِ المُهَجَّة، تحقیق محمد حسون، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، مرکز النشر، 1375ش؛

فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (متوفی1091)، تسهیل السبیل بالحجة فی انتخاب کشف المحجة لثمرة المهجة، تهران، موسسة البحوث و التحقیقات الثقافیة، 1407ق/1366ش؛


25.  همو، محاسبة النفس، تحقیق جواد قیّومی اصفهانی، تهران، قم، موسسه الآفاق، موسسه النشر الاسلامی، 1419ق؛


26.  نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (597-672)، اخلاق ناصری، تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران، خوارزمی، 1360ش؛

از گزیده ­های این کتاب:

–       جلال همایی، منتخب اخلاق ناصری، تهران، وزارت فرهنگ، 1320ش؛

–       عبدالحسین فرزاد، گزیده اخلاق ناصری، تهران، قطره، 1372ش؛

–       صمد موحد، کلید سعادت، تهران، سخن، 1374؛


27.  همو، اوصاف الاشراف، تهران، هدی، 1361ش؛


28.  طبرسی، علی بن حسن (حدود 600)، مشکاة الانوار فی غُرَرِ الاخبار، تحقیق مهدی هوشمند، قم، دارالحدیث، 1418ق؛


29.  باباافضل کاشانی، محمد بن حسین (قرن هفتم)، مدارج الکمال، چاپ شده در مصنفات افضل الدین محمد مرقی کاشانی، تصحیح مجتبی مینوی و یحیی مهدوی، تهران، خوارزمی، 1366ش؛


30.  ذهبی، محمد بن احمد (673-748)، الطبُّ النبوی، تحقیق احمد رفعت بدراوی، بیروت، دارالاحیاء العلوم، 1990م/1369ش؛


31.  ابن قیّم جوزیه، محمد بن ابی بکر (691-751)، اِغاثة اللهفان من مصاید الشیطان، تحقیق محمد حامد الفقی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1408ق؛


32.  دَیلمی، حسن بن محمد (قرن هشتم)، ارشاد القلوب، قم، الرضی، 1409ق.


33.  کَفعمی، ابراهیم بن علی (840-905)، محاسبة النفس، تحقیق فارس حسون، قم، موسسة قائم آل محمد، 1413ق/1371ش؛


34.  دوانی، محمد بن اسعد (830-908)، لوامع الاشراق [فی مکارم الاخلاق]، معروف به اخلاق جلالی، [ لکهنو، 1957م]؛


35.  شهید ثانی، زین الدین بن علی (911-966)، مُنیة المُرید فی ادب المفید و المُستفید، تحقیق رضا مختاری، قم، مرکز نشر مکتب الاعلام الاسلامی، 1409م؛


36.  حارثی، حسین بن عبدالصمد (918-984)، نور الحقیقة و نور الحدیقة فی علم الاخلاق، تحقیق محمدجواد حسینی جلالی، قم،[بی نا]، 1983م؛


37.  کاشف شیرازی، محمد شریف بن شمس الدین (1001-1060)، سراج منیر، تحقیق و تصحیح علی افراسیابی نهاوندی، قم، نهاوندی،1374ش؛


38.  فانی کشمیری، محمد بن حسن (؟-1081)، اخلاق عالم آرا، معروف به اخلاق محسنی، تصحیح خ. جاویدی، اسلام آباد، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، 1361ش؛


39.  فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (1006-1091)، منهاج النجاة، تحقیق قسم الدراسات الاسلامیه، تهران، موسسه البعثه، 1407ق؛


40.  همو، الحقایق فی محاسن اخلاق، تحقیق محسن عقیل، [بی جا]، دارالکتاب الاسلامی، 1409ق؛


41.  مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1037-1111)، عین الحیات، تحقیق مهدی رجایی، قم، انوارالهدی،1382ش؛


42.  جارودی، ناصر بن محمد (؟-1164)، بشری المذنبین و انذار الصدیقین، تحقیق مهدی عوازم، قم، موسسه المنار، 1417ق؛


43.  قزوینی، حسین بن محمدابراهیم (1126-1208)، رساله اخلاق و سیر و سلوک، به کوشش رضا استادی، قم، موسسه در راه حق، [بی تا]؛


44.  نراقی، مهدی بن ابی‌ذر (1128-1209)، جامع السعادات، تصحیح محمد کلانتر، نجف، جامعه النجف الدینیه، 1967م/1348؛


45.  شُبَّر، عبدالله (1774-1826)، الاخلاق، تحقیق جواد شبر، قم، مکتبة بصیرتی، 1395ق؛


46.  نراقی، احمد بن مهدی (1185-1245)، معراج السعادة، تهران، جاویدان، [بی تا]؛

گزیده ای از این کتاب: عباس قمی (1254-1319)، المقامات، قم، قدس، 1340؛


47.  بهاری همدانی، محمدباقر بن محمدجعفر (1265-1325)، رهنمودهای پروا پیشگان: تذکرة المتقین در آداب سیر و سلوک، تصحیح علی افراسیابی، قم، نهاوندی، 1386ش؛


48.  مامقانی، عبدالله (1872-1932م)، مرآة الکمال لمن رام درک مصالح الاعمال، تحقیق محیی الدین مامقانی، [بی جا، بی نا]، 1413ق/1371ش؛


49.  ابن قاریاغدی، محمدحسین (1089)، البِضاعَةُ المُزجاة (شرح کتاب الروضه من الکافی)، قم، دارالحدیث، 1388؛


50.  جزایری شوشتری، محمدحسین (1266-1354)، الحدیقة الناشریة فی المواعظ الدینیة و الاخلاقیة، تحقیق علی جزایری ناشر الاسلام، مشهد، نشر آداب، 1416ق/1374ش؛


51.  زارعان، نصرالله (1279-1366)، جوامع المکارم فی المنجیات و مایجب علی المومن من الحقوق فی المعاشرات، قم، نصرالله زارعان، 1363؛


52.  مشکینی اردبیلی، علی (1300-1386)، دروس فی الاخلاق، قم، الهادی،1416ق/1374ش؛


53.  مهدوی کنی، محمدرضا (1310-1393)، نقطه های آغاز در اخلاق عملی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1373ش؛


54. اصفهانی، رضا، اخلاق برای همه، تهران، اطلاعات، 1374ش.