اخلاقیات: مفاهیم اخلاقی در ادبیات فارسی از سدۀ سوم تا سدۀ هفتم هجری
اخلاق یکی از زمینه های اصلی فرهنگ فارسی زبان ایران است. از بررسی متونی که در این کتاب محل تحقیق بوده اند چنین برمی آید که سنتی اخلاقی در کار است که برای فهم آن می باید کل آن را در نظر گرفت. در متون فارسی مورد نظر، انسان با اخلاق، انسانی هشیار است. انسان بی اخلاق در غفلت به سر می برد، همه چیز او را غافلگیر می کند و در تنگنا می گذارد. از اواخر قرن پنجم تدوین سلسلۀ درخشانی از رسائل اخلاقی سنتی آغاز می شود که همگی ریشه در اخلاقیات اندرزنامه ها دارد. از اواخر قرن ششم اخلاق نظام وار که از طبقه بندی فیلسوفان نشأت می گیرد به منصۀ ظهور می رسد. در این جاست که کلام اخلاقی فارسی تکیه بر “عقل” دارد: عقلی که نه تنها یک فضیلت فکری است، بلکه سنجشی است که در راه آینده به گذشته نظر دارد و در حال، نوعی رِندی و مهارت است که با موقعیت ها و روابط انسانی به بازی می پردازد. با این که قسمت اساسی اخلاقیات فارسی تا سده هفتم به صورت پند و اندرز است، اما این گونه اخلاق راهنماست، مشوّق است و کوشش در متقاعد کردن دارد، و هرگز به تلخی نمی گراید و در تنگنا نمی گذارد. ذهنیتی که در پشت اخلاق موجود در این متون پنهان است بیش از ارسطو به نخستین فلاسفۀ یونانی نزدیک است. در این کتاب نشان داده خواهد شد که اخلاق سنتی بدون دنبال کردن روشی نظام مند، مضامین بس فراوان گرد آورده است و چندین جریان فکری از این مضامین بهره مند شده اند.
