بخش گسترده ای از نوشته های دینی ما به اخلاق و اخلاقی زیستن اختصاص دارد، زیرا مسلمانان این اصل را پذیرفته اند که هدف بعثت پیامبر اکرم به کمال رساندن ارزش های اخلاقی و خود ایشان بهترین اسوه اخلاق بوده است. از این رو علاوه بر تاسیس دانشی به نام علم اخلاق، ارزش های اخلاقی در حوزه های دیگر نیز، چون فقه و عرفان بحث شده و نخستین گام برای کمال، تهذیب اخلاق به حساب آمده است.
یکی از محورهای بحث اخلاق اسلامی، شناخت ارزش نطق و بیان و درست به کار بستن زبان است. از این منظر آنان آفت های زبان را شناسایی و برای درمان آنها راه هایی پیشنهاد کرده اند. یکی از این آفات، دروغ گویی است. فطرت انسان بر راستی و راست گویی نهاده شده است و همواره در پی حقیقت است؛ مگر آن که بر اثر تربیت نادرست، بد آموزی یا بیم و امید به دروغ گویی روی آورد و آن را طبیعت ثانوی خود سازد.
یکی از نکاتی که معصومان بر آن پای می فشرده اند آن بوده که هرگز دروغی از دهانشان بیرون نیامده است. قرآن کریم نیز از پیامبران که صادق الوعد بوده اند با تجلیل یاد کرده است.
از سوی دیگر، موقعیت هایی در زندگی انسان پیش می آید که آدمی در آن ها بر اثر ضعف و مانند آن نمی تواند راست بگوید و حتی اگر راست بگوید، ارزش اخلاقی دیگری را زیر پا نهاده و حقوق دیگران را ندیده گرفته است. اگر به دشمنی که می خواهد از راست گویی من سوء استفاده کند و اطلاعات نظامی کشورم را به دست آورد راست بگویم این کار من خیانت به کشور و نابود کردن هم وطنانم خواهد بود. بدین ترتیب به نظر می رسد که گاه دروغ مجاز و حتی لازم است، اما کجا و تا چه حد؟
کتاب حاضر در بردارنده دو بخش است: بخش نخست می کوشد، با ارائه عناصر سازنده دروغ، تعریفی روشن از این رذیلت به دست دهد، آنگاه ابعاد دروغ مصلحت آمیز کاویده و معیارهای ادعایی چنین دروغی بررسی می شود. دومین بخش این تحقیق، بررسی موردی هشت نوع دروغ، مانند دروغ به کودکان، دروغ برای ترویج دین و دروغ شوهر به زن است، که غالباً به نام مصلحت داشتن مجاز شمرده می شود.
دروغ مصلحت آمیز (بحثی در مفهوم و گستره آن)، نخستین کتاب به زبان فارسی است که در پی فهم و تحلیل چنین مقوله ای برآمده است. وجود پیوستی در پایان کتاب که در آن گزیده مهمترین نوشته های مربوط به این مسئله به زبان فارسی گرد آوری شده است، آن را به مرجعی در این زمینه تبدیل می کند.
