حکمت و معیشت شرح نامۀ حکیمانه و حاکمانۀ امام علی (ع) به فرزند خویش است که مشتمل بر لباب حکمت عملی و اصولی تدبیر منزل و تهذیب خلق و تنظیم معیشت دنیوی است. این گنج شایگان شامل ده‌ها درس و ادب رایگان از این دست است. حکمت و معیشت به قدر مقدور و با تکیه بر توفیق و عنایت حق، به کاوش در آن کوشیده است تا اندکی از دِین عظیمی را که بدان کتاب الهامی دارد ادا کند.
امام علی (ع) در این نامه با فرزندان صلبی و همۀ فرزندان روحانی‌اش که «بی‌مزاج آب و گل نسل وی‌اند» سخن می‌گوید و گزیدۀ تجربه‌های ناب عمر پر حادثه و پر تأمل خود را با آنان در میان می‌گذارد و به آنان درس عبودیت و حریت و حکمت و عزت و عفت و دنیاشناسی و مرگ‌اندیشی می‌دهد و خُرد و کلانِ رموز آداب معیشت کامیاب و سعادتمند باز می‌نماید که بسیارگو و آرزوپرور و ضعیف‌کش و زیادت‌طلب و آبروفروش و حرام‌خوار و بدگمان و ناشکیبا و شتابکار و جدالگر و خودبین مباش. خود را عزیز دار که هیچ چیز بهای تو نیست و بردۀ غیر مباش که بردگی برای تو نیست. پارسا و سبکبار و خدا‌طلب و مرگ‌اندیش و صبور و نیکخواه و دعاخوان و رازدار و تجربه‌اندوز و دوست‌نگهدار و بردبار و محسن و مشفق باش.
