جان برتن از محققانی است که مانند آیت‌الله خویی، از مراجع معاصر شیعه، ولی با روشی کاملا متفاوت، معتقد است قرآن نه در زمان عثمان بلکه در زمان خود پیامبر جمع‌آوری و تدوین و نهایی شد. ترجمۀ کار او بتازگی در انتشارات دانشگاه مفید قم انجام شده است. باید در نظر داشت که با توجه به روش تاریخگذاری جدید با آزمایش کربن 14 و کشف مصحف صنعا، و تحلیلهایی دربارۀ آن، فرضیه برتن هنوز می‌تواند درست باشد.
برتن معتقد بود باور به وجود مصاحفِ صحابه (مثل ابن مسعود) و اهمیت دادن به قرائات مختلف پیش و پس از مصحف عثمان برای این بود که در واقع تلقین کنند عثمان حذف یا تغییری در آیات انجام داده‌است. اما برتن مصحف عثمانی را عین نسخه پیامبر می‌داند. او همچنین باور دارد مسئله نسخ که در قرآن تصریح شده‌است، نسخِ قوانین و احکام انبیا پیشین است نه نسخ آیات خود قرآن در قرآن. به نظر او تغییراتی که در قرآن و احادیث شاهد آن هستیم عمدتا در آیات‌الاحکام و با انگیزه سیاسی، کلامی، فقهی بوده‌است. دیدگاهی که باز هم نزدیک به دیدگاه مرحوم خویی و دیدگاه اخیرِ محمد هادی معرفت است. گفتنی است دیدگاه برتن و موافقان او در سه دهه گذشته مخالفان جدی هم داشته است. لازمۀ سخن برتن، خویی و دیگران این است که پیامبر سواد خواندن و نوشتن داشته باشد و از این مهارتها استفاده هم کرده باشد. در بین متکلمان مسلمان مشهور شده است که پیامبر امّی بود، به معنای استفاده نکردن از این مهارتها. اما محققانی امّی را به معنای پیامبری از اقوام عرب دانسته‌اند که تا پیش از ظهور اسلام از کتابی برخوردار نبودند و اکنون با ظهور قرآن کتابی به لسان عربی مبین به دست پیامبری از قبایل خودشان (اُمّی) پیدا کرده اند.
کتاب جمع آوری قرآن مشتمل بر دو بخش و هر بخش دارای پنج فصل است. برتن در بخش اول به مسئله نسخ در قرآن می‌پردازد و از این مسئله به تفصیل بحث می‌کند که آیا قرآن سنت را می‌تواند نسخ کند و بالعکس. او دیدگاه‌های شافعی و مخالفانش را در این باره به طور مشروح بیان می‌کند. برتن در بخش دوم کتاب، ابتدا روایات جمع آوری قرآن در عهد ابوبکر و عثمان را مطرح و در ادامه آنها را تجزیه و تحلیل کرده است. برتن معتقد است قرآنی که امروزه در دستان ماست، در عصر پیامبر(ص) و توسط خود آن حضرت گردآوری شده بود. مسئله نسخ و مصاحف صحابه، و علل حذف نقش پیامبر (ص) از عرصه جمع آوری قرآن از دیگر مباحث کتاب‌اند. به نظر او موضوعات نسخ تلاوت و حکم، نسخ تلاوت و بقای حکم و اختلاف قرائات مصاحف صحابه فاقد واقعیت خارجی بوده و ساخته اذهان فقیهانی است که در مناظرات خود با دیگر فقیهان سعی کردند با تمسک به آنها آن دسته از احکام فقهی خود را که مستند آنها در نصوص مصحف فعلی وجود نداشت، مستند به قرآن کنند.
برای خرید کتاب اینجا را کلیک کنید.