نظریه روح معنا در تفسیر الفاظ از جمله نظریه‌های مهم در تفسیر، کلام، حکمت و عرفان اسلامی است که از امام محمد غزالی تا علامه محمد حسین طباطبایی درباره آن سخن گفته‌اند. در بررسی واژه‌های متشابه قرآن چهار نظریه مطرح است: نظریه اهل ظاهر، نظریه حقیقت و مجاز، نظریه اشتراک لفظی و نظریه روح معنا.
در این کتاب ابتدا نویسنده به معرفی هر کدام از این نظریه‌ها می‌پردازد. سپس نظریه روح معنا را تحلیل و تفسیر می‌کند. او ساختار نظریه و مفهوم آن را از منظر دانش‌های گوناگون بررسی می‌کند و از نظر منطقی، کلامی و فلسفی به تحلیل آن نشسته است. مطابق نظریة روح معنا، الفاظ بر ارواح معانی وضع شده‌اند و خصوصیات مصادیق در معنای آنها در نظر گرفته نشده است. از این رو کاربست آنها می‌تواند در مصادیق معقول نیز حقیقی باشد. از این رو، الفاظ متشابهی که در قرآن بکار رفته‌اند در مصادیق مجرد و معقول به نحو حقیقی و نه مجازی استعمال شده اند. این دیدگاه که نخستین بار غزالی آن را طرح کرد در آثار بزرگان فرهنگ اسلامی تا روزگار ما پیوسته مطرح بوده است و به ویژه کسانی چون فیض کاشانی، حکیم سبزواری، علامه طباطبایی و امام خمینی از آن سخن گفته اند.