زبان قرآن، تفسیر قرآن، مجموعه مقالاتی از برخی قرآن‌پژوهان غربی است که قبلا توسط مرتضی کریمی‌نیا ترجمه شده ودرمجلات مختلف به چاپ رسیده است. در این کتاب این مقالات جمع‌آوری و در یک جلد چاپ شده است. این کتاب به سه بخش تقسیم شده است:
بخش نخست مطالعات تفسیری
- بلاغت عربی و تفسیر قرآن با نگاهی به صنعت لفّ و نشر(جان ونزبرو): این مقاله به بررسی صنعت لف و نشرو خاستگاه های آن می‌پردازد؛ کریمی‌نیا به دلیل مشکل بودن خوانش این مقاله توضیحاتی را بر آن اضافه کرده است. 2. داستان ابولهب و غزال کعبه، نگاهی به تفسیر سورۀ مَسَد (اُری رُبین): در این مقاله تفسیر جدیدی بر پایه یک روایت دورۀ جاهلی در باب آیه «تبت یدا ابی لهبٍ و تب» ارائه شده است . 3.اقرا باسم ربّک . . . نکاتی در تفسیر نخستین آیات سوره ی علق (اُری رُبین): این مقاله تفسیر معنای دیگری به این آیه می‌دهد که در آن پیامبر را به ستایش نام پروردگار ترغیب می کند، نه خواندن قرآن. 4. رسول پوشانیده: تفسیر کلمات مزّمّل و مدثر (اُری رُبین): نویسنده سیر تفسیر این دو کلمه را بازیابی می کند و روایتی قدیم‌تر را که امروزه در متون اسلامی فراموش شده است به عنوان تفسیر این دو کلمه برمی گزیند. 5. تعامل تفسیر و حدیث در تعیین هفت مثانی (اُری رُبین): نویسنده در اینجا نیز قدیم‌ترین تفاسیر را برمی‌گزیند که در آن هفت در اینجا نماد کثرت است و اشاره به مسئله یا سوره خاصی ندارد. 6. ابن عباس در تفاسیر دوره عباسیان (هربرت بِرگ): در این مقاله سیر تاریخی نقش ابن عباس در تفاسیر اسلامی بررسی می‌گردد. 7. تاریخ‌گذاری تفسیر موسوم به ابن عباس، چند نکته تکمیلی (هارالد موتسکی): در این مقاله به بحث و نظر دربارۀ تاریخ حقیقی و نویسنده کتاب موسوم به تفسیر ابن عباس پرداخته می شود.
بخش دوم: مطالعات قرآنی جان ونزبرو
1.تحلیل ادبی قرآن، تفسیر و سیره: نگاهی به روش‌شناسی جان ونزبرو (آندرو ریپین): ریپین در این مقاله ارکان تحلیلی ونزبرو را به نقد می کشد و روش او را در نقد منابع زیر سوال می‌برد. 2. ملاحظاتی بر کتاب مطالعات قرآنی (ویلیام گراهام): این مقاله نیز نقدی روش‌شناختی بر ونزبرو است. 3. نکاتی روش شناختی درباره فصل چهارم کتاب مطالعات قرآنی (آندرو ریپین): این مقاله کمتر به نقد ونزبرو پرداخته شده و بیشتر روش او معرفی شده و نقاط مثبت آن نیز بررسی شده است. 4. جمع و تدوین قرآن: بازنگری دیدگاه‌های غربی در پرتو تحولات جدید روش شناختی (هارالد موتسکی): از نظر نویسنده باید بپذیریم اخبار و گزارش‌های مسلمانان نسبت به آن زمانی که محققان غربی و خصوصا ونزبرو فرض کرده‌اند، بسیار قدیمی‌تر و به زمان وقایع ادعا شده نزدیک‌تر است.
بخش سوم: زبان قرآن
- شتر یا ریسمان: حتی یَلِجَ الجَمل فی سَمّ الخیاط (اعراف، 40) (آندرو ریپین): این مقاله به دنبال یافتن قدیم‌ترین تفسیرها از این آیه است.2. واژگان دخیل و تعیین زبان خارجی آن‌ها در تفسیر قرآن: (آندرو ریپین): دربارۀ پذیرش وجود واژۀ دخیل در متن قرآن، کلیدی برای این معماست که چرا برخی از واژه‌های قرآن معنایی می‌دهند که در غیر آن موضع قرآنی، میان عرب‌زبانان و یا ادیبان عرب شناخته شده نیست.3. مسئله تأثیر زبانهای آرامی و سریانی در زبان قرآن (مرتضی کریمی‌نیا): این مقاله در واقع بررسی و نقدی است بر کتاب کریستف لوکزنبرگ به نام «قرائت آرامی سریانی قرآن: جستاری در ایضاح زبان قرآن» 4. نقدی بر کتاب قرائت آرامی-سریانی قرآن (فرانسوا دوبلوا) 5. الرّقیم یا الرّقود: یادداشتی درباره آیه نهم سوره کهف (جیمز بِلَمی): این مقاله اشتباهات کاتبان وحی را در آیه نهم سوره کهف، که معنای الرّقیم در آن یکی از موارد اختلاف مفسران است، تحلیل و بیان می‌کند. پیشنهاد بلمی این است که صورت اصلی این کلمه باید الرّقود باشد. 6. چند نکته پیشنهادی دیگر درمتن قرآن (جیمز بلمی): بلمی معتقد است که پیشنهادهای تصحیح متن حتی‌الامکان باید طوری باشد که در رسم الخط قرآن تغییری ایجاد نکند.
