دوره شكل‌گيرى تشيع دوازده امامى (گفتمان حديثى ميان قم و بغداد)، اثر آندرو. جى. نيومن به دوره شكل‌گيرى تشيع دوازده امامى و مسائل حديثى اين دوره پرداخته است و به لحاظ موضوع اهميتى ويژه دارد و جزء نخستين آثارى است كه حديث شيعه را مورد ارزيابى قرار داده است.
محور اصلى اين اثر، بررسى سه كتاب حديثى الكافي فی علم الدین محمد بن يعقوب كلينى، بصائر الدرجات محمد بن حسن صفار قمى و المحاسن احمد بن محمد برقى است كه جزو نخستين كتاب‌هاى حديثى شيعه و مربوط به عصر غيبت صغری هستند و بر دوره‌هاى بعدى شيعه تأثيرى فراوان داشته‌اند.
نیومن ضمن ارائه گزارشى از وضع بغداد و قم، به‌مثابه دو مركز فرهنگى شيعه در آن زمان، به احاديث كلامى و اعتقادى كه در سه كتاب مزبور، به‌خصوص درباره خداشناسى و امامت و شئون و مقامات امامان آمده است، پرداخته و آن‌ها را تحليل و ارزيابى نموده است و اوضاع و احوال شيعه را در آن زمان در گزينش اين احاديث یادآور شده است.
بخش اول اين پژوهش، اوضاع سياسى-اجتماعى و مذهبى شيعه و به‌خصوص اماميه را در قرن سوم قمری/ نهم میلادی، در بغداد و شهرهاى رى و قم بررسى مى‌كند.
فصل‌هاى اول و دوم، بيانگر آن است كه گرچه شهرت قرن سوم شايد به‌خاطر چند عامل (غارت بغداد، تأسيس سامرا، قبضه قدرت توسط سپاهيان ترك، تجزيه سياسى حكومت عباسى و ظهور حديث‌گرايى اهل تسنن) باشد، اما اين قرن تا حد زيادى رنگ شيعى هم داشت. هم اوايل قرن و هم به‌ويژه اواخر قرن، شاهد همسويى منافع ميان دربار و تعاليم شيعه و شخصيت‌هاى مهم آن، به‌ويژه شخصيت‌هاى عقل‌گرا، بوده است. فصل سوم، وضع اسلام، به‌ويژه اسلام شيعى را در همين دوره در ايران بررسى مى‌كند، با تأكيد بر قم و رى كه كلينى پيش از آمدنش به بغداد در آن‌ها سكونت داشت. اين فصل همچنين تلاش‌هاى مكرر سياسى و به‌خصوص نظامى حكومت عباسى براى كنترل اين شهر و اخذ ماليات زمين از ساكنان آن و تلاش‌هاى مكرر ساكنان براى ممانعت از مميزى زمين و امنتاع از پرداخت ماليات را ترسيم مى‌كند.
بخش دوم پژوهش حاضر، هم اسناد و هم محتواى احاديث المحاسن، بصائر الدرجات و الكافي في علم‌الدين را بررسى مى‌كند تا نشان دهد كه دو كتاب اول و به‌خصوص بصائر الدرجات منحصرا حاصل وضعيت قم تحت محاصره در اين دوره و در خطاب به اهالی آن بودند.
فصل چهارم، بيانگر آن است كه آنچه از المحاسن باقى مانده، حاكى از علاقه گردآورنده آن به استمرار عقيده و عمل از دوره حضور ائمه (ع) در جامعه است. فصل پنجم به اين مى‌پردازد كه اگر بصائر الدرجات تاكنون در مباحث «اصول» مذهب شيعه مفيد بوده، اما در واقع، مجموعه‌اى است كه در قم و براى قم در موقعيت دائما متزلزل وضعيت روحى و سياسى اين دولت – شهر شيعى، چه در موقعيت منطقه‌اى و چه در موقعيت محلى، تدوين شده است. فصل‌هاى ششم، هفتم و هشتم، الكافى را به‌مثابه مجموعه مشخصا قمى، كه براى جامعه امامى بغداد تدوين شده است، به تصوير مى‌كشد. به نظر نويسنده اسناد كافى نشان مى‌دهد كه اين مجموعه حتى بيش از دو مجموعه قبلى، به مراتب قمى و به‌خصوص اشعرى است.
نیومن از محققان انگلیسی ایرانشناس و شیعه شناس معاصر است. مؤسسه شیعه شناسی در قم این کتاب را ترجمه و در نهایت در یک فصل مجزا قاسم جوادی، از محققان حوزه علمیه قم، نقدهایی بر آرای نیومن وارد کرده است.