مقتل الحسین(ع)

ابومِخنَف، لوط بن یحیی بن سعید بن مِخنَف بن سُلیم غامدی ازدی (درگذشت ۱۵۷ق) اخباری بزرگ سدۀ 2ق است. مقتل الحسین(ع) مهم‌ترین کتابی است که موجب شهرت ابومخنف گردیده و شامل دقیق‌ترین آگاهی‌ها از واقعۀ کربلاست. ظاهرا کامل‌ترین متنی که اکنون از آن در دست داریم، در کتاب طبری درج شده است. با آنکه به دقت نمی‌توان گفت طبری تا چه اندازه در نقل کامل این اثر امانت به خرج داده، اما به هر حال مهم‌ترین مآخذ مستند نویسندگان بعدی دربارۀ واقعۀ کربلا همین اثری است که به مقتل ابی‌مخنف شهرت یافته است.
بلاذری نیز گرچه تنها یکی دو جا در شرح زندگی و شهادت سیدالشهدا(ع) به صراحت از ابومخنف نام برده، اما در مقایسه با طبری می‌توان گفت، گزارش او چکیده‌ای است از این اثر ابومخنف.
دربارۀ اثر شخص ابومخنف بر این کتاب و شرح واقعه – که سیاهکاری‌های امویان را به خوبی نشان داده – گفته‌های برخی محققان از اغراق‌گویی تهی نیست. به هر حال، این اثر بعدها سخت مورد توجه واقع شده و علمای امامی در گزارش این واقعه بر آن اعتماد کردند.
اکنون چندین نسخه به نام‌های مقتل الحسین یا اخبار مقتل الحسین یا مَصرَع الحسین و ماجری به در کتابخانه‌ها هست، اما به سبب تصرفاتی که در آنها شده، هیچ یک را نمی‌توان مسلما تألیف کامل ابومخنف پنداشت.
کتابی هم که به نام مقتل الحسین یا مقتل ابی مخنف بارها در عراق و ایران چاپ شده و در صدر اسناد آن، ابومخنف از شاگردش هشام کلبی روایت کرده به دلایل متعددی بی‌شک مجعول است. حتی میان یکی از نسخ این اثر منسوب، با کتابی که در همین موضوع به عالم شیعی، ابن طاووس نسبت داده شده، اشتراک بسیار دیده می‌شود، بدان حد که تألیف یکی از روی دیگری، احتمال داده شده است.
تردید درباره کتاب‌های مقتل منسوب به ابومخنف موجب شده تا روایت طبری از او اهمیت بیشتری یابد و به همین سبب برخی بر آن شدند تا آن منقولات را از تاریخ طبری بیرون کشند و جداگانه منتشر سازند.