مکاتب فقه امامی ایران در پی بازسازی تصویر تاریخی محافل گوناگون فقه امامی در ایران، به خصوص محافل پیرو مکتب متکلمان، است که نقش آنان به فراموشی سپرده شده است. این محافل در مراکز فرهنگی گوناگون ایران، به خصوص در ری و قزوین از نواحی مرکزی ایران، و نیز در خراسان و طبرستان وجود داشته و شخصیت‌هایی موثر را به جهان فقه و اصول عرضه داشته است. در میان این کسان می‌توان به رجالی چون حسین‌بن مظفر همدانی قزوینی، رشیدالدین رازی، عمادالدین طبری و ابن شهرآشوب مازندرانی اشاره کرد.
رقیب تاریخی مکتب متکلمان، محافل اصحاب حدیث یا «اخباریه» نیز در طی این دوره هم‌چنان به فعالیت خود ادامه دادند و شخصیت‌هایی نامور را به صحنه آوردند. بی‌طرفی محدثان نسبت به مکتب متکلمان و مکتب شیخ طوسی و اهتمام آنان به حفظ و انتقال میراث نوشته، موجب شده است تا عالمان این مکتب، افزون بر مکتوبات خود، در انتقال و ترویج آثار دو مکتب یاد شده نیز نقشی موثر ایفا نمایند.
در محافل پیرو شیخ طوسی نیز شخصیت‌های صاحب اندیشه ای برخاسته‌اند که نام کسانی هم‌چون عمادالدین ابن حمزه طوسی، شادان بن جبرئیل قمی، فضل بن حسن طبرسی و قطب‌الدین کیذری در میان آنان دیده می‌شود و تحلیل دیدگاه‌ها و ویژگی‌های فقهی آنان از اهداف پژوهش حاضر است.
سرانجام آن‌چه برجای می‌ماند تحلیل اندیشه‌ی فقهی منتقدانی چون قطب‌الدین راوندی و سدیدالدین حمصی است که نقطه‌ی اوج تأملات فقهی اصولی در سدۀ ششم هجری است.
