سر و ته یک کرباس

کتاب سر و ته يک کرباس داستان و سرنوشت کودکی محمد علی جمال زاده نويسنده و مترجم معاصر است که توسط خودش نوشته شده است. بسياری اين اثر را خواندنی ترين اثر جمال زاده می دانند. داستان اين کتاب در دو قسمت نقل می شود:
در ابتدا جمال زاده از کودکی اش در اصفهان و خاطراتی که از اين شهر دارد می گويد. از آن جایی که میدان این حوادث و وقایع، اصفهان است آن را می‌توان «اصفهان نامه» نیز خواند. راوی پس از 35 سال به اصفهان بازگشته، در حالی که پرسه زدن در اطراف دنیا، جز آلودگی و پریشانی و تلخکامی حاصلی برای او نداشته است. او اینک کنار زاینده رود نشسته و گذر شتابناک عمر را مرور می‌کند. نویسنده هنگام توصیف زندگی پدر خود، روحانی مشروطه خواهی که عمرش به درگیری متعصبان و حکام گذشت، وضع سیاسی و اجتماعی ایران در دوره مشروطه را شرح می‌دهد و زمینه‌های شکل‌گیری روحیه دموکرات و تعصب گریز خود را می‌نمایاند.
او در قسمت دوم کتاب به ديدن يکی از دوستان قديمی اش می رود و آن دوست قديمی سرگذشت آشنايی اش با يک شيخ را تعريف می کند که اکثريت کتاب را هم همين ماجرا تشکيل می دهد.
جمال زاده را پايه‌گذار داستان‌نويسی جديد فارسی و ندادهنده‌ تجديد حيات نثر فارسی شمرده‌اند. عموم کسانی که درباره نثر فارسی معاصر و داستان‌نويسی جديد فارسی بحث کرده‌اند، وی را پيشرو اين طريق شمرده و از سهم بزرگ او در اين کار ياد کرده‌اند. تاثيری که کتاب يکی بود و يکی نبود در نثر و داستان‌نويسی فارسی به‌جا نهاد، نام جمال زاده را هميشه زنده و پايدار خواهد داشت.