یکی بود و یکی نبود

یکی بود و یکی نبود مجموعه‌ای متشکل از یک دیباچه، شش داستان کوتاه و تعدادی از کلمات عوامانۀ فارسی اثر محمدعلی جمال‌زاده، پدر داستان کوتاه فارسی است. جمال‌زاده را پایه‌گذار داستان‌نویسی جدید فارسی و ندادهندۀ تجدید حیات نثر فارسی شمرده‌اند. تأثیری که یکی بود و یکی نبود در نثر و داستان‌نویسی فارسی به‌جا نهاد، نام جمال‌زاده را همیشه زنده و پایدار خواهد داشت. داستان کوتاه «فارسی شکر است» را که در این کتاب چاپ شده‌ است، عموما به عنوان نخستین داستان کوتاه فارسی به شیوۀ غربی می‌شمارند. این داستان پس از هزار سال از نثرنویسی فارسی نقطه عطفی برای آن به شمار می‌رود. به علاوه، مقدمۀ جمال‌زاده بر کتاب سند ادبی مهم و در واقع بیانیۀ نثر معاصر فارسی است. در این مقدمه او تأکید می‌کند که کاربرد ادبیات مدرن نخست بازتاب فرهنگ عامه و سپس انعکاس مسائل و واقعیت‌های اجتماعی است. داستان‌های این کتاب شامل عناوین زیر است:
– فارسی شکر است
– رجل سیاسی
– دوستی خاله خرسه
– درد دل ملا قربانعلی
– بیله دیگ بیله چغندر
– ویلان الدوله