تلخ و شیرین مجموعۀ چند داستان از محمدعلی جمال‌زاده است که به کوشش علی دهباشی تدوین شده است. داستان‌های این مجموعه عبارتند از: «يک روز در رستم‌آباد شميران»، «حق و ناحق»، «درويش موميايی»، «سرگذشت اولاد بشر»، «خواستگاری»، «آتش زير خاكستر» و «پيشوا».
نویسنده دربارۀ این مجموعه گفته است: «امیدوارم با همۀ خامی و عیب‌ها و نقص‌هایی که دارد، ساعتی چند کام خوانندگان را شیرین ساخته، تلخکامی روزگار را از خاطرشان ببرد! چه تلخ و چه شیرین، هر چه هست شمه‌ای از زندگانی تلخ و شیرین مردم مظلوم و محبوب و دوست‌داشتنی این سرزمین است، که ما آن را وطن یا به اصطلاح امروز، میهن خود می‌خوانیم. امید است در این قصه‌ها آنچه مربوط به دوره‌های گذشته است، ما را به یاد آن روزگار بیندازد، و موجب پیوند تازه‌ای میان ما و آنها گردد، و رشتۀ دلبستگی ما را با آن دوران، از آنچه هست، استوارتر سازد، چه آینده هر چه باشد، باز ریشه‌اش در گذشته است و نمی‌توان منکر شد که احترام به گذشته‌ها، خصوصا گذشته‌های خوب و دلپذیر، که می‌توان آن را تاریخ و ملیت و سنن نام نهاد و قوام قومیت و سیادت دانست، از شرایط آدمیت و از ارکان مسلم تمدن واقعی به شمار می‌آید، و انصاف نخواهد بود که ما آن را به چیزی نگیریم و به رایگان از دست بدهیم.»
