در سایه شاه: ظل السلطان و اصفهان در عهد قاجاریه

در سایه شاه به تفصیل به تحلیل زندگانی و کارهای شاهزاده مسعود میرزا ظل السلطان و روابط او (اعم از همکاری، رقابت، و خصومت) با شیخ محمدتقی مجتهد اصفهانی (معروف به آقا نجفی) می پردازد. مقایسه وضع و حال آن دوره با زمانۀ ما نشان از این دارد که گویی هنوز در همان دوره تاریخی به سر می‌بریم و به لحاظ فرهنگی و روابط بین الملل در همان جهان زندگی می‌کنیم. به خصوص با خواندن گزارش مذاکرات فرساینده ظل السلطان با انگلیسی‌ها بر سر حق کشتیرانی بریتانیا در کارون و بر سر امتیازهای دیگر انگلیسیها و روسها در ایران این حس بدست می‌آید. مذاکراتی که حاصلی جز حق مأموریت برای مذاکره کنندگان و رشوه های پنهان برای ظل السلطان و دیگران نداشت و برای مردم و اصلاح اقتصادی و اجتماعی ایران اثری نبخشید. هر چند نگاهی به فهرست از عمق محتوای کتاب خبر نمی‌دهد، اما سیاهۀ فهرست چنین است:
فصل اول: ظل السلطان و بحث حق کشتیرانی در رودخانه کارون  و جدالهای ناشی از آن.
فصل دوم: در بارۀ افول قدرت ظلّ السلطان از سال ۱۲۹۵ ق  و درست شدن بهانه‌ای برای او در جهت کاهلی در هر گونه اصلاح امور اجتماعی.
فصل سوم: فعالیت های آقا نجفی و آقایان مسجدشاهی‌ها در مبارزه و سرکوب بابیه در اصفهان (شامل نجف آباد و سِدِه) و مواضع ظل السلطان و دولت قاجاری در این باره. در این بخش، همه روایتها، کم و بیش، از درون مکاتبات نماینده بریتانیا در اصفهان با وزارت خارجه این کشور نقل شده و از این رو در بسیاری موارد یک جانبه است و باید با احتیاط با آن مواجه شد.
فصل چهارم: نقش ظل السلطان و آقا نجفی در داستان شورش علیه امتیاز تنباکو (رژی) در اصفهان. اسناد جدید والشر در حکایت از این داستان بسیاری از داوریهای سابق را تحت الشعاع قرار داده و لازم است همه مورخان تاریخ معاصر ایران به این اسناد توجه کنند.
فصل پنجم: مقاومت ضد بریتانیایی و دیگر مبارزات تجاری علیه خارجی ها.
فصل ششم و هفتم: در باره فعالیت مسیونرهای مسیحی در اصفهان، و تلاش آنها برای مسیحی کردن یهودیان و دیگر اقلیت ها و تلاش برای به آئین پروتستان درآوردن ارمنیان ارتدوکس ساکن جلفای اصفهان. در این دو فصل داستان مبارزه علما با تلاش میسیونرها نیز آمده است.
فصل هشتم: ادامه ماجراهای اصفهان بعد از تأسیس کنسولگری روسیه و بازهم درگیری با بابیه در ۱۳۲۱ ق.
فصل نهم: برآمدن مشروطه و تلاش ظل السلطان برای تصاحب سلطنت و سرانجام سقوط او.
این کتاب در واقع تاریخ سیاسی، مذهبی، اقتصادی و اجتماعی شهر اصفهان در این دوره سی و چند ساله است. در سایۀ شاه با حکایتش از نقش آقا نجفی و برادرش حاج آقا نور الله و دیگر رهبران روحانی در فعالیتهای اجتماعی شهر، بافت فرهنگی اجتماعی آن را به خوبی تصویر کرده است و در آن به جنگ پنهان میان دولت و روحانیون در بخش عمده‌ای از مسائل در این سالها توجه داده است. این تصویر نمونه‌ای از تاریخ پنهانی ایران دوره قاجاری بویژه در نیمه دوم آن است و مؤلف از عهدۀ این کار بسیار خوب برآمده است. اما مؤلف در بیان مطالب به گزیده گویی رونیاورده است و در برخی فصلها خواننده را با اِطناب و تکرارها و حتی لفّاظی‌های خویش می‌آزارد.
مجدالدین کیوانی از کار ترجمۀ کتاب به خوبی برآمده است و جای تحسین بسیار دارد، هر چند در مواردی جزئی به دلیل آشنا نبودن مترجم با اصطلاحات تاریخی و دینی غلطهای قابل اغماضی به کتاب راه پیدا کرده است. غلطهای مطبعی کتاب نیز بسیار اندک‌اند.