دو قرن نیرنگ: داستان تلخ سیاست استعماری انگلیس در ایران، به انضمام ترجمۀ کتاب “ایرانیان در میان انگلیسیها”، نوشته دنیس رایت سفیر پیشین انگلیس در ایران
دو قرن نیرنگ دو بخش دارد؛ بخش اول تألیف محمود طلوعی است و بخش دوم ترجمه کتاب ایرانیان در میان انگلیسیها نوشتۀ سر دنیس رایت (1911-2005). در بخش اول طلوعی با خوانش سوگیرانۀ اسنادی از روابط ایران و انگلیس سعی کرده است تا نشان دهد رضا خان (بعدها رضا شاه) دست نشاندۀ انگلیسیها بوده است، اما همین اسناد موجود در کتاب، اگر دقیقتر بررسی شوند و جنبههای دیگر موضوع هم دیده شوند، نشان میدهد طلوعی در اثبات ادعای خود ناکام بوده است. از این رو، این کتاب در اینجا معرفی میشود تا محققان با یک متن غیرمحققانه در زمینه سیاست خارجی هم آشنا شوند.
بخش دوم کتاب ترجمۀ متنی است از دنیس رایت سفیر وقت انگلیس در ایران. دقت طلوعی در ترجمه متن بررسی نشده است و بهتر است محققان به متن اصلی (The Persians amongst the English,1985) هم مراجعه کنند. چرا که انتخاب چنین عنوانی برای کتاب حاضر (دو قرن نیرنگ) و بخش اول کتاب حاکی از بیطرف نبودن نویسنده و مترجم است، و از این رو باید با آن محتاطانه مواجه شد. پیشنهاد میشود برای تکمیل اطلاعات خود به کتاب ارزشمند سیروس غنی، ایران: برآمدن رضاخان، برافتادن قاجار و نقش انگلیسیها، ترجمۀ حسن کامشاد، تهران، نیلوفر، ۱۳۹7، مراجعه کنید.
بخش سوم کتاب دارای اسنادی است که برای محققان فی نفسه ارزش دارد، هر چند ممکن است اسناد مغایری هم در کار باشد که در این کتاب درج نشده است. برای اطلاعات دقیق و کامل دربارۀ روابط ایران و انگلیس نگاه کنید به این دو جلد که وزارت خارجه بریتانیا به طور رسمی منتشر کرده است:
British Documents on Foreign Affairs: Reports and Papers from the Foreign Office Confidential Print, Central Editors: Kenneth Bourne and D. Cameron Watt, vol. 13 (1886-1907) & vol. 14 (1907-1914). USA: University Publications of America, 1985.