خوشنویسی اسلامی

کتاب خوشنویسی اسلامی (Islamic Calligraphy) را می‌توان مهم‌ترین و مفصل‌ترین کتابی دانست که تاکنون دربارۀ تاریخ و جنبه‌های مختلف این هنر نوشته شده است. اين کتاب از سوی انتشارات دانشگاه ادینبورو (Edinburgh) در سال 2006 در 681 صفحه (مصور، رنگی) منتشر شده و همزمان در قاهره نیز انتشار یافته است.
امتیاز اصلی اثر شیلا بلر برخورداری از روش صحیح در تفکیک تاریخی و مرزبندی جغرافیایی تحولات خوشنویسی در جهان اسلام است. مؤلف در شش فصل نخست، دربارۀ چگونگی شکل‌گیری و اهمیت‌یافتن زیبانویسی و پدید‌آمدن اقلام مختلف در شرایط سیاسی و فرهنگی متفاوت تا ظهور «ابن مقله» و سر و سامان یافتن انواع خطوط، معرفی ابزارها و مواد خطاطی، شیوه‌های اولیۀ قرآن‌نویسی و معرفی برخی قرآن‌های کهن، ظهور خوشنویسان پرآوازه‌ای چون «ابن‌ بواب»، «یاقوت مستعصمی» و تأثیر هر یک بر جریان خوشنویسی سخن گفته است.
نويسنده در فصل‌هایی جداگانه نیز به تحولات خوشنویسی در هر یک از سرزمین‌های اسلامی و تعاملاتی که با دیگر مناطق داشته‌اند، پرداخته است. خوشنویسی ایران در دورۀ ایلخانان، ترکمانان و تیموریان، مصر در عهد مملوکیان، مراکز دیگر رونق خوشنویسی نظیر عثمانی، هند، مغرب، کشورهای آفریقایی نظیر تونس و اندلس و مناطق دیگر، خوشنویسی ایران در دورۀ صفویه، قاجار و خوشنویسی جهان اسلام، هر یک در فصولی مجزا بررسی شده است.
آنچه اهمیت این کتاب را دوچندان می‌کند، کمبود منابع تحلیلی و مفصل در زمینۀ خوشنویسی است. با همۀ اهمیتی که خوشنویسی و خوشنویسان در تکوین فرهنگ اسلامی داشته‌اند، می‌توان گفت که دستکم در ایران تاکنون هیچ پژوهش جامعی که در آن حد سخن از کلی‌گویی و شرح احوال خوشنویسان فراتر برود، به انجام نرسیده است. تنها منابعی که می‌توان از آنها یاد و بدان‌ها تکیه کرد، نوشته‌های زنده‌یادان مهدی بیانی «احوال و آثار خوشنویسان» و حبیب‌الله فضائلی «اطلس خط و تعلیم خط» است که کم و بیش چهل سال از تاریخ انتشارشان می‌گذرد، ولی همچنان بی‌رقیب مانده‌اند و بلر در اثر خود از آثار این دو محقق بسیار استفاده کرده است.