مسکن و معماری در جامعه روستایی گیلان
ارتباطات تجاری با کشورهای مجاور از جمله روسیه تأثیر عمیقی بر تاریخ اقتصادی و سیاسی این منطقه داشته است. این نشانه‌های وابستگی حتی در معماری محلی منطقه نیز مشاهده می‌شود. مثال : استفاده از دو نوع فن پوشش بام، سفال و حلب، که در نواحی جنوبی روسیه رایج بود، در معماری سنتی ناحیه) شکل معماری در گیلان مطابق با ویژگی محیط زیست (پر بارانی منطقه و رطوبت هوا) و آداب و رسوم منطقه است. رطوبت هوا موجب پوسیده شدن مصالح چوبی و محصولات کشاورزی می‌شود و باران‌های شدید به بام‌ها صدمه می‌زند و موجب می‌شود تا هر از چندگاهی مرمت شوند.
به دلیل تنوع گیاهی زیاد، اصلی‌ترین ویژگی مسکن و معماری منطقه از این تنوع سرچشمه می گیرد. برخلاف خانه‌های فلات ایران شکل خانه‌ها در گیلان غالباً تابع یک طرح قائم چند طبقه است که از طریق یک پلکان و نردبان به هم وصل می شوند. شکل آبادی‌ها بر خلاف نواحی مرکزی ایران به صورت پراکنده و در مجاورت برنجزارها و مزارع است. به دو دلیل: 1) برای دفاع دست جمعی در برابر قبایل کوچ نشین؛ 2) ضرورت حفاظت از مزارع در برابر حیوانات
فعالیت‌های تولیدی منطقه گیلان
صید: دو نوع را شامل می‌شود (صید پرندگان، صید ماهی)؛ کاشت برنج، پرورش ابریشم (منبع اصلی ثروت)؛ کاشت مرکبات و چای (در تپه‌های لاهیجان و فومن)؛ کاشت سبزی، میوه، و اخیراً پرورش چوب برای فروش
طیف تعلقات مکانی
خانه و محله: برخلاف نواحی مرکزی ایران، شکل آبادی‌ها پراکنده است و مرز خانه‌ها مشخص نیست، که از لحاظ امنیتی برای حکومت مشکل‌ساز است. کوچکترین واحد مکانی و اجتماعی محوطه خانه است که با پرچین حصار شده.
محوطه
براساس مساحت محوطه سطح طبقاتی آن خانوار مشخص می‌شود، در محوطه خانه، وسایل تولیدی و تجهیزات ضروری قرار دارد. روش‌های تهیه آب و انجام کارهای شخصی در مناطق مرکزی فلات ایران و نواحی شمالی متفاوت است. نمای محوطه تابع دو اصل است: 1) باز بودن چشم‌انداز خانه؛ 2) پنهان بودن فضاهای ناپاک
همسایگان
دومین دایره تعلق افراد بعد از محوطه است که گاهی از براداران و پسرعموها و خویشاوندان تشکیل شده که بعد از تقسیم اراضی خانوادگی در کنار هم زندگی می‌کنند و در کارها با هم مشارکت دارند.
محله و محل
بعد از خانه تعلق اجتماعی فرد را مشخص می‌سازد و از مجموع چند محله، محل تشکیل می‌شود.
ویژگی معماری روستایی و سنتی
بنای مسکونی در محوطه خانه واقع شده و با پرچین هایی حصار شده، در حالی‌که در نواحی مرکزی خانه‌ها با دیوارهایی حصار می‌شوند و از نظرها پنهان می‌مانند. این الگوی باز در معماری گیلان شیوه زندگی، آداب و رسوم و حتی نوع پوشش افراد را شکل می دهد. خانه ها در گیلان در بین باغ ها ساخته می شود و جلوه جنگل خانگی به محیط می دهد و خانه ها در تداوم طبیعت و فرهنگ واقع شدند. استخوان‌بندی خانه‌های سنتی گیلان از چوب است و مواد معدنی نقش فرعی دارد.
از نظر شکل بندی بناهای مسکونی سه ویژگی دارند:
1 ) کرسی بلند بودن خانه‌ها؛ 2) چهار شیبه بودن بام‌ها؛ 3) وجود یک یا چند ایوان در سمت نمای بیرونی (دو نوع ایوان مخصوص معماری استان: ایوانی که دور خانه کشیده می‌شود، ایوانی که بالاخانه ساختمان را تشکیل می‌دهد.)
طرز اشغال فضای خانه که مثل مصالح و شکل بندی ساختمان به معماری محلی ویژگی خاصی می‌دهد. نقش اتاق‌ها ثابت نیست و طبق فصل عوض می‌شود. جابه جایی اتاق‌ها به سه نحو صورت می‌گیرد: 1) محور از پایین به بالا (در فصل سرما و گرما)؛ 2) محور از راست به چپ (چپ برای مهمان و راست آشپزخانه زمستانی)؛ 3) محور از پشت خانه به جلوی خانه (جدایی فضای پاک و ناپاک).
از برجسته ترین ویژگی‌های رفتاری در معماری استان گیلان عدم تمایز بین فضای مردانه و زنانه است.