درآمدی بر ادبیات عرب

انتشارات دانشگاه آکسفورد ویراست اول درآمدی بر ادبیات عرب (Arabic Literature: An Introduction) را در 1926/1305 و در 1963/1342 دومین ویراست آن را همراه با بازنگری منتشر کرد. همیلتون گیب، محقق و اسلام شناس اسکاتلندی، مؤلف این کتاب در مرحلۀ بازنگری مطالب مدخل «عربیه» را هم که قبلا برای دایرة المعارف اسلام، ویرایش دوم، نوشته بود افزود.

این کتاب را یعقوب آژند در 1356ش به فارسی ترجمه و انتشارات امیرکبیر آن را در تهران  منتشر کرده‌است. گیب در دیباچۀ چاپ اول نوشته است به جز قرآن و هزار و یکشب سایر منابع عربی/اسلامی کمتر شناخته شده‌اند و او در این اثر می‌خواهد این نقص را برطرف کند. در دیباچۀ ویراست دوم کار خودش را معرفی گزیده‌ای از منابع عربی/اسلامی در قلمروهای مختلف تاریخ، رجال، حدیث، مذاهب فقهی، شعر و تفسیر قرآن می‌نامد و آن را در برابر اثر بزرگ کارل بروکلمان (Carl Brockelmann) <تاریخ الأدب العربی> کوچک می‌شمارد. به نظر گیب از الفهرست ابن ندیم برمی‌آید که آثار عربی-اسلامی در سه قرن نخست چقدر زیاد بوده و آنچه از آنها به دست ما رسیده چقدر اندک است. بسیاری از نویسندگان مذکور در کتاب ابن ندیم حتی اسمشان ناشناس است.

اما درآمدی بر ادبیات عرب صرفا فهرست گونه‌ای از معرفی منابع نیست بلکه در آن سبکهای شعر عربی پیش از ظهور اسلام، و غالب منابع مهم دورۀ اسلامی به ترتیب تاریخی از قرن اول تا قرن سیزدهم/نوزدهم در موضوعات سیره، مَغازی، حدیث، تاریخ عمومی، تاریخ خلفا، علما، و قاضیان، ادبیات، شرح حالهای عمومی و منطقه‌ای، مِلل و نِحَل، و حتی برخی کتابهای فلسفی و کلامی و سیاسی معرفی شده‌اند. در لابلای توصیف‌های گیب از این منابع، داوریها و نکته‌های درخورتوجهی هست و از آنها می‌توان به تعبیر آلبرت حورانی، دوست نزدیک گیب، به دایرۀ شناخت او از منابع عربی-اسلامی در جوانی‎‌اش پی برد.

درآمدی بر ادبیات عرب برای دانشجویان رشته‌های مختلف مطالعات اسلامی  راهنمایی مفید در استفاده از منابع محسوب می‌شود. ترجمۀ فارسی گرچه ضعیف و گاهی غلط است، با این حال محتوای کتاب جامع و بسیار قابل استفاده است.