ت‍ب‍ارش‍ن‍اس‍ی‌ ه‍وی‍ت‌ ج‍دی‍د ای‍ران‍ی‌ (عصر قاجاریه و پهلوی اول)

نویسنده به منظور بررسی هویت جدید ایرانی، به خصوص هویت عام جامعه‌ای یا هویت ملی ایرانی این مباحث را مطرح می‌سازد: صورت‌بندی هویت‌های جمعی ایرانیان در آغاز عصر قاجار، ظهور گفتارهای جدید هویت ایرانی، جنبش مشروطیت و تأسیس هویت جدید ایرانی، تأثیر تحولات عصر مشروطیت بر وضع ایرانیت جدید، پیدایش دولت مطلقه‌ی مدرن ایرانی، دولت مطلقه‌ی مدرن ایرانی (پروژه‌ی تجدد و هویت‌سازی ملی) و روش‌ها و رویه‌های دولت مطلقه‌ی پهلوی در پروژه‌ی هویت‌سازی ملی. گفتنی است استدلال اولیه‌ی نگارنده در این پژوهش این است که ایرانیان پیش از قرار گرفتن در گردونه‌ی مدنیت جدید اروپایی، صاحب صورت‌های متعدد و مختلف هویت جمعی بودند. وجود اشکال گوناگون هویت جمعی، ریشه در ساختار موزاییکی جامعه‌ی ایران، و رابطه‌ی تعارض‌آمیز قطعات موزاییک‌های اجتماعی، و ساختار پراکنده‌ی قدرت سیاسی ایران سرزمین با یک‌دیگر داشت. اما آشنایی ایرانیان با ایده‌ئولوژی‌های جدید اروپایی، و رسوخ مناسبات سرمایه‌داری اروپایی، و پیوستگی روند تحولات داخلی ایران با سیاست‌های قدرت‌های بزرگ، موجبات ظهور گفتارهای جدید هویت را فراهم آورد. ایران و جامعه‌ی ایرانی … به روزگار مشروطیت در عرصه‌های جدید حیات اجتماعی و سیاسی گام گذاشت، نظام‌های تازه‌ی اجتماعی اقتصادی، و انواع متفاوتی از همبستگی‌های اجتماعی، و سبک‌های دیگر زندگانی یافت … قدرت، یکی از علل اساسی بروز پروژه‌ی تجدد و هویت‌سازی ایرانی متجدد بوده است. هویت ایرانی در دوره‌ی رضا شاه خود به خود پدید نیامد … بلکه دقیقا بر پایه‌ی مقتضیات قدرت، و به مثابه جزئی از گفتار مدرن قدرت ساخته شد… ساخت دولت مطلقه به عنوان یک مرحله‌ی اساسی در تاریخ سیاسی ایران محسوب می‌شود، که کل مبحث هویت‌سازی و تجدد، تنها در پرتو قدرت آن ممکن و میسر گردید. از این روست که هویت‌سازی در عصر پهلوی اول جزئی از تاریخ سیاسی معاصر ایران به شمار می‌آید.”