کتاب راهنمای نگارش پژوهش دانشگاهی، چاپ ششم تیر ماه 1401، به زبان عربی با عنوان دلیل کتابة البحث الآکادیمی ترجمه و به توسط دانشگاه ادیان و مذاهب قم در خرداد ماه 1401 منتشر شد. ترجمه عربی را دکتر سامر الاحمد استاد دانشگاه لبنان، دارای دکترای زبان فارسی از دانشگاه تهران، ویرایش نهایی و تدقیق کرده و مؤلف کتاب بر ترجمه و ویرایش آن نظارت داشته است. علاقمندان میتوانند برای خرید کتاب به اینجا مراجعه کنند.
نتایج جستجو:
سقط جنین از دیدگاه اخلاقی
امروزه سقط جنین یکی از مسائل مهم و چالش برانگیز در اخلاق پزشکی و زیست پزشکی است. این مسئله در میان متفکران مسلمان غالباً از دیدگاه فقهی و حقوقی مطرح بوده و از جنبه اخلاقی بحث چندانی دربارۀ آن نشده است.
مخالفان استدلالهای گوناگونی بر ضد سقط جنین اقامه کردهاند، از جمله استدلال ذات گرایانه نوعی، استدلال از طریق بالقوهگی، و استدلال از طریق استمرار وجودی جنین. موافقان سقط جنین کوشیدهاند با نقد این استدلالها، استدلال هایی به سود سقط جنین اقامه کنند که بیشتر آنها بر شخص نبودن و در نتیجه شأن و منزلت اخلاقی نداشتن جنین متمرکز است؛ یعنی موافقان این همانی جنین و انسان را منکر شدهاند.
در کتاب سقط جنین از دیدگاه اخلاقی، مؤلف ضمن بررسی استدلالهای موافقان و مخالفان سعی کرده است بر اساس فلسفه اسلامی تقریرهای دیگری از استدلالهای مخالفان سقط جنین ارائه کند و بر اساس الهیات اخلاقی مبتنی بر قرآن استدلالهایی جدید بر نادرستی سقط جنین از منظر اخلاقی ارائه کند. او این همانی جنین و انسان را مسلم فرض کرده و با توجه به جایگاه انسان در هستی و هدیه بودن جنین از سوی خدا به استدلال پرداخته است.
بحث از سقط جنین از دیدگاه فقهی و حقوقی در میان فقهای اسلامی همواره پررنگ بوده است، ولی از جنبه صرفا اخلاقی بحث چندانی درباره آن نشده است. شاید بتوان ادعا کرد تاکنون کتاب مستقلی درباره اخلاق سقط جنین به زبان فارسی تألیف (و حتی ترجمه) نشده است و تنها مقالاتی بسیار اندک در این زمینه وجود دارد.
دانشنامه نمایش ایرانی
ايرانيان از ديرباز به نمايش رو آوردند و آن را در زندگي روزمره به كار گرفتند. آنها از همان روزگاران بين خير و شر خط فاصله كشيدند و جهان در نظر آنان تبديل به صحنهي نبرد اين دو شد. به طور طبیعی نمايش ايراني نيز در آغاز در همين مسير شكل گرفت و سپس دستاوردهاي درخشاني به دست آورد ولی متأسفانه به درستی حفظ و ثبت نشد. دانشنامه نمایش ایرانی کوشیده است از همان اندك اطلاعاتی كه در این باره مانده مجموعه ای درخور تهیه کند.
اگر يونانيان در تئاتر ترون گرد ميآمدند تا رفتار اسطورههاي خود را بنگرند، ايرانيان آتش به دست در شب تاريك حركت ميكردند تا به ياري ايزدان و نيروهاي خير بروند و اسطوره های خویش را ببینند. آنها نه با پايكوبي و فراموشي كه با تماشا به معنايِ رفتن و پذيرش مخاطره بايد عملاً با دروغ و اژدهای زيانكاره ميجنگيدند كه آبها را میبست و خاك را میخشكاند. اگر زماني جامعه ايراني توانست فرهنگی عظيم بيافريند و بر جهان تأثير بگذارد، بیترديد نمايشی والا، به نشانه جاي تمرين رفتار و پرداختن آن و شناخت جهان نيز داشته و اگر امروز نشانههايی پراكنده از آن گنجينه بر جاي مانده، كوتاهي از نمايش نيست. تندباد حوادث چنان طومارها را درهم پيچيده كه گاه نه از تاك مانده و نه از تاك نشان.
دانشنامه نمایش ایرانی تلاشي است براي شناخت ميراث نمايش ايرانی در قالب جستارهايي در چند و چون آن برای علاقمندان به هنر نمایش.
نظریه اعتماد سیاسی با تاکید بر گفتمان اسلامی
فقه سیاسی شیعه: ساز و کارهای تحول در دوران معاصر
فقه سیاسی شیعه را باید دانشی دانست که از مواجهه او با مشکلات سیاسی_ اجتماعی به وجود میآید، یعنی فقه سیاسی در جامعه حضور دارد و دانش انتزاعی نیست، بلکه یک دانش انضمامی میباشد، لذا اگر فقه سیاسی، خود را کنار بکشد، یک دانش راکد، جامد و منعفل میشود. چون این دانش در جامعه حضور دارد و همواره از او سوال میشود، بنابراین باید به سوالاتی که از بیرون پرسیده میشود، پاسخ دهد و این پاسخ با روشها و سازوکارهای گوناگون انجام میگیرد، آنچه که مهم وانمود میکند این است که این حرکت چگونه از نقطهای به نقطه دیگر درگذر است، به عنوان نمونه باید گفت: عدهای معتقد بودند، مصلحت، یک ساز و کاری است که به طور خودکار، فقه سیاسی شیعه را گام به گام به سمت عرفیشدن به پیش میبرد، لذا خیال میشد بدون اینکه کسی زحمتی کشیده باشد این دانش و به تبع آن نظام جمهوری اسلامی به صورت ناخودآگاه و آهسته آهسته به سمت سکولاریزاسیون پیش میرود!. این یک شبهه اساسی بود که در جامعه وجود داشت، اما تلاشی که انجام گرفت این بود بتوان به امثال این شبهات پاسخ داد، چه زمانی میتوان پاسخ شبهه را داد؟ اگر بنا باشد فقه سیاسی شیعه از بیرون تحول پیدا کند، به مرور زمان از هویت خود تهی خواهد شد و ماهیت و اصالت خود را از دست میدهد، اگر دانش فقه سیاسی، این ظرفیت را نداشته باشد که سوالات مطروحه را در درون خود حل و هضم کند به مرور زمان از اصالت و ماهیت خود تهی خواهد شد.
فرهنگنامه صور خیال خاقانی شروانی
تحقیق در زمینۀ صور خیال سخنوران و نگارش فرهنگنامههایی در این باب، امر بایسته و مفیدی است که از جهات گوناگون درخور توجه است؛ از جمله با چنین پژوهشی میتوان بسیاری از ابعاد شخصیتی، تعلقات ذهنی و روحی یک هنرمند را دریافت، تا حدی میزان نوآوریها و هنر واقعی او را سنجید، در شناخت و گزارش سخن او گامی ارزنده برداشت و فراتر اینکه میتوان در آفرینش و نوشتن کلام ادبی سهمی داشت. بایستگی چنین تلاشی در باب شاعر شگفت و صاحبطریقی چون خاقانی که اساساً شاعری تصویرساز است، بیش از هر سخنور دیگری احساس میشود. هنر شاعری خاقانی در یک واژه خلاصه میشود، آن واژه بیش از هر واژۀ دیگری تصویرآفرینی خواهد بود؛ خاقانی شعر میگوید تا تصویر بیافریند، تصویر میآفریند تا دنیای چنان که خود میپسندد، پی بیفکند. آن کارکرد تصویرسازی که همانا رهایی از قید و بند زمان و مکان باشد، در اینجا به نیکی جلوهگر است. هم از اینرو تصویرسازی “وجه غالب” سخن او را شکل میدهد؛ وجه غالبی که عنصر کانونی دیوان اوست. آن عنصری که دیگر عناصر را زیر فرمان خود دارد؛ چنانکه میتوان گفت دیگر شیرینکاریهای او در خدمت همین وجه غالب و در راستای تقویت و برجستهسازی آن است.
این کتاب در سه جلد دربردارندۀ فرهنگنامۀ صور خیال در دیوان خاقانی است.
نسخۀ اساس برای استخراج این فرهنگنامه، تصحیح دکتر سجادی بوده است. نویسنده برای این کار کتابخانهای کارآمد برای پژوهش در باب خاقانی را آماده کرده است که در این باب به چند امر توجه داشته است. اول منابع اصیلی که احتمال دارد شاعر بخشی از پشتوانۀ فرهنگی خود را از آن کتب یا منابع نزدیک به آن کسب کرده باشد. دوم کتابها و مقالاتی که تقریباً از آغاز سدۀ چهاردهم شمسی در باب خاقانی نوشته شده است. همچنین از گفتارهایی که در برخی از آثار پژوهشی در باب شاعر موردنظر آمده نیز غفلت نشده است. سوم برخی منابع تحقیقی که دیگر محققان نگاشتهاند و به گونهای در این پژوهش میتوانستند مفید واقع شوند که در این میان از شروح کهن خاقانی به فراخور بعضی مباحث استفاده شده است.
مطالعۀ دقیق اشعار و استخراج تصاویر، مرحلۀ دیگر پژوهش بوده است که بیت به بیت دیوان مورد توجه واقع شده و هر تصویر بر یک برگه ثبت شده است. در این مرحله از شروح هر شعر (اعم از قصیده و غزل و …) برای استخراج تصاویر کمک گرفته شده است.
در گام بعد با دیدی انتقادی تمامی برگهها بررسی و در صورت نیاز تصحیح شده است. سپس تصاویر سخت کلیشهای جدا شدهاند که این رویکرد تنها محدود به غریب و دشواربودن تصویر نشده است، بلکه این نکته مدنظر بوده که گزینش تصاویر برکنار از ترسیم اندیشه، تعلقات ذهنی و روحی خاقانی و نشاندادن هنر بیبدیل او در تصویرآفرینی، برای آگاهی از پشتوانۀ فرهنگی شاعر و شرح دشواریهای دیوان او باشد. در بیان و تبیین گونههای تصویری نیز سعی شده شیوهای به کار گرفته شود که افزون بر دربرداشتن نکات مثبت دیگر پژوهشهای بلاغی، بهخوبی هنر تصویرآفرینی خاقانی را نمایان سازد. در این پژوهش نیازی به ذکر مجاز و پیشینۀ کنایات وجود نداشته است، تنها برخی کنایات را که عنصری تأییدشده در سبک تصویری خاقانی است، ثبت شدهاند. کوشش نویسنده متوجه تعیین و تحلیل استعارهها، تشبیهات و نامتصویرهای شاعر بوده است.
در باب ساختار کتاب هم این نکته گفتنی است که تلاش نویسنده بر این بوده تا ساختاری کارآمد داشته باشد؛ ساختاری که هم توانایی و هنر تصویرسازی شاعر را نشان دهد و هم پژوهشگران را در بررسیها و مطالعات مختلف کارساز باشد؛ از اینرو اساس را بر آوردن صورت عینی و ملفوظ تصویر در هر مدخل قرار داده است. بدینگونه که در تشبیهات و استعارۀ مصرحه، مشبهبه، در استعاره مکنیه و تشخیص، مشبه و در کنایات و مجازها، همان صورت عینی لحاظ شده است. تصاویری که با اعداد همراه است، مثل “هفت مهره” ذیل معدود که همان مهره باشد، ذکر شده تا هر مدخل نشاندهندۀ نگاه خاقانی به آن مشبهبه یا مشبه باشد. به همین دلیل برخی تصاویر مثل “آتشین آینه” که با صفتی مقلوب همراه بوده به صورت زبان هنجار، ذیل “آینه هنجار” ثبت شده است. بعد از هر شاهد نوع تصویر مشخص شده است. آنچه نیز در درک تصویر نقش دارد، در قالب نکته یا نکاتی ذیل ابیات شاهد آمده است.
فراگیری زبان فارسی
کتاب ” فراگیری زبان فارسی” نخستین کتابی است که درباره فراگیری زبان فارسی بر پایه دیدگاه زبانشناسی منتشر می گردد. کتاب مذکور حاصل حدود 10 سال مطالعه فشرده مولف درباره زبان کودک است و کاندیدای جایزه جشنواره فارابی نیز بوده است. این کتاب به قلم دکتر رضا مراد صحرایی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی نگاشته شده و از سوی انتشارات دانشگاه علامه منتشر گردیده است.
نویسنده در مقدمه کتاب اینگونه می نویسد:
اين كتاب دو هدف را دنبال مي كند. يكی، بررسي ديدگاه ها و فرضيه های زايشی فراگيری زبان است و ديگری، مطالعة فراگيری زبان فارسي و انطباق داده ها و شواهد آن با ايده ها و مبانی زبان شناسی زايشی و فرضيه ها ی منبعث از آن. از ميان نظريه ها ی موجود، نظريه زايشی تنها نظريه ای است كه در سير پژوهشی خود، انگاره ای برای تبيين فرايند فراگيری زبان پيشنهاد نموده است. اين انگاره، كه عمدتاً ريشه در آراء خردگرای دكارتی دارد، بر وجود يك بن مايه ذاتی پيشينی براي فراگيری زبان تأكيد نموده و كودك را از آغاز مجهز به ابزار زبان آموزی می داند. مطابق انگاره زايشي فراگيری زبان، وجود دستور جهان شمول، به عنوان دانش پيشينی اتی زيستي، پيش فرض زبان آموزي است و سراسر فرايند رشد زباني كودك تحت كنترل و نظارت اين دستور است. ماهيت دستور جهان شمول و نحوه بازنمايی آن در دستور كانونی و نهايتاً تجلّی آن در دستور زبان مقصد، چندان بر ما روشن نيست. مطالعه زبان كودك از اين جهت اهميت دارد كه زوايای مختلف اين موضوع را روشن می كند. كشف زوايای مختلف زبان آموزی كودك مقدمه مهمی برای شناخت خود انسان است و اساساً فلسفه مطالعه زبان و نحوه فراگيری آن نيز به همين نكته بر می گردد.
دستور زبان فارسی
در کتاب “دستور زبان فارسی” در چارچوب نظریهی صورتگرای وابستگی، هر ساخت نحوی در زبان فارسی نوشتاری رسمی، به هسته و وابستگیهایش تجزیه میشود، و روابط وابستگی میان آنها نمایش داده میشود. تلاش برای ارائهی تحلیلی مدلل و مبتنی بر روابط وابستگی، در نهایت مولف را به نطریهای رساند که تحت عنوان نظریهی گروههای خودگردان از آن یاد کرده است. دو فرض اصلی این نظریه چنین است: اولا هر ساخت نحوی، چه جمله باشد و چه گروه کوچکتری همچون گروه اسمی یا صفتی یا غیره، در نهایت فقط از پنج نوع عنصر تشکیل میشود که عبارتند از یک هسته، به علاوهی صفر تا چهار وابسته (شامل یک تا چند متمم اجباری، متمم اختیاری، افزوده خاص و افزودهی عام) و ثانیا روابط نحوی در درون هر ساخت صرفا از طریق شرح روابط وابستگی در میان همین پنج عنصر نمایش داده میشود. این کتاب برای دانشجویان رشتههای ادبیات فارسی، زبانشناسی و پردازش زبان (رشتههای کامپیوتر) مقاطع کارشناسی تا دکتری قابل استفاده خواهد بود.
انتشار جلد 30 دانشنامه جهان اسلام
جلد سیام دانشنامۀ جهان اسلام از مدخل «صفيه بنت حُيیّ» (همسر پيامبر اكرم) تا «طَرابزون (شهر و استانی در شمالشرق تركيه)» است. این اثر آکادمیک با مشارکت اعضای بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، و همراهی جمعی از استادان و پژوهشگران داخلی و خارجی تألیف و منتشر شده است.
اهداف مجازات ها در جرایم جنسی
موضوع این اثر بررسی اهداف “مجازاتهای اسلامی” در قلمرو جرایم و خصوصا “جرایم جنسی” است. مؤلف با مرور تاریخچهی مجازاتها و پرداختن به مباحثی چون امضایی (تأییدی) بودن نوع مجازاتهای رایج در فقه اسلامی، طریقی بودن یا موضوعیت داشتن آنها را برای رویارویی با بزهکاری در جوامع امروزی بررسی کرده است. نوبهار بر ضرورت تفکیک دو دسته از جرایم تاکید نموده است: جرایم جنسی که صرفا دارای ماهیت غیراخلاقی و در حوزهی امور خصوصیاند، و جرایمی که بر ضد عفت عمومیاند.
محدودیتها و چارچوبهای دفاع کیفری از اخلاق، اصل استفاده کمینه از کیفر برای رویارویی با ناهنجاریها و در عوض، اهتمام به پیشگیری به ویژه از نوع اجتماعی، لزوم توجه به عناوین ثانویه در مقام اجرای مجازاتها، اختیارات حاکمیت صالح در طراحی نظام جرایم و مجازاتها متناسب با واقعیتهای عصری و ظرفیتهای فقه اسلامی برای طراحی مجازاتهای معتدل و انسانی، از دیگر مسایل این پژوهش است.
بخش های اصلی این کتاب عبارتند از:
فصل اول: اهداف مجازاتهای اسلامی
فصل دوم : اهداف مجازاتها در جرایم جنسی مستوجب حد
فصل سوم: اهداف مجازاتها در جرایم جنسی تعزیری
فصل چهارم: اهداف مجازاتها در جرایم مضر به عفت عمومی
فصل پنجم: اجرای حدود در صورت تزاحم